Pierzeja południowa pierzeja Placu Wolności
Budynek PKO BP –
Poprzednio na tym miejscu stał Hotel Północny („Hotel du Nord”) zbudowany w roku 1805. Pod koniec XIX wieku właścicielem budynkiem stał się Bank Związku Spółek Zarobkowych ( centrala finansowa spółdzielczości banków ludowych), zał. 1885 w Poznaniu. Zbigniew Zakrzewski tak wspomina to miejsce w książce „Ulicami mojego Poznania” „….Hotel Północny ostatecznie ustąpił miejsce nowemu właścicielowi, Bankowi Związku Spółek Zarobkowych. Od pierwszej wojny światowej była tam czynna Kasa Oszczędności – Kwilecki- Potocki, trudniąca się przyjmowaniem depozytów i drobnych oszczędności..” .
Od 1 grudnia 1931 roku otwarto w budynku ekspozyturę Pocztowej Kasy Oszczędności, która, z uwagi na duże zainteresowanie klientów, wymagała rozbudowy. Zaczęto myśleć o rozbiórce budynku i wybudowaniu nowej siedziby firmy. Konieczne stało się postawienie budynku bankowego z prawdziwego zdarzenia, który mógł sprostać rozwijającemu się rynkowi bankowemu.
W 1934 ogłoszono konkurs na budowę nowej siedziby. Propozycje napływały głównie z warszawskich pracowni. W konkursie zwyciężyli warszawscy architekci – Jadwiga Dobrzyńska i Zygmunt Łoboda. Pojawił się pomysł zbudowania drapacza chmur . Protesty mieszkańców a także opór urzędników miejskich, szczególnie Władysława Czarneckiego, głównego i znanego architekta Poznania. Szło o ustaloną dla Placu Wolności linię zabudowy – 5 pięter i 17,5 metra wysokości. Mimo kłopotów z budową ( w wykopie fundamentów pojawiła się kurzawka, zaczęły pękać ściany sąsiedniego budynku) budynek został zbudowany w latach 1935 – 1937, ale nie wieżowiec a jedynie gmach do wysokości zabudowy Placu Wolności i z dodatkową kondygnacją zamiast spadzistego dachu. Wykonawca była firma Edmunda Rychlickiego.
Pierwotny projekt autorstwa Jadwigi Dobrzyńskiej i Zygmunta Łobody
W uroczystości otwarcia udział wzięli m.in. wicepremier Eugeniusz Kwiatkowski, arcybiskup Walenty Dymek, prezes Pocztowej Kasy Oszczędności, i licznie zgromadzeni mieszkańcy Poznania….. Podówczas był to najnowocześniejszy i największy budynek bankowy w Polsce. Kosztował 2,5 miliona ówczesnych złotych, zaplanowany budżet został przekroczony o ponad 30%. Początkowo gmach nie był w pełni wykorzystywany – część podnajmowano m.in. Konserwatorium Muzycznemu.
W czasie wojny Niemcy urządzili tu główną pocztę, a zaraz po wojnie, od 17 lutego 1945 roku, funkcjonował w budynku II Urząd Pocztowy Poznań. Z czasem bank zajął wszystkie pomieszczenia w gmachu. Ulokował się tu I Oddział PKB BP w Poznaniu, który należy do czołówki krajowej, a przez wiele lat uchodził za największy oddział tego banku w Polsce.
Architektura
Przy budowie po raz pierwszy w Poznaniu zastosowano konstrukcję stalową, zaprojektowaną przez prof. Wacława Żenczykowskiego. Gmach PKO BP był jednym z najbardziej imponujących obiektów bankowych w Polsce miedzywojennej, a także i w dniu dzisiejszym stanowi doskonały przykład wczesnomodernistycznej wizji dużego banku. Obiekt składa się z dwóch bloków równoległych, pomiędzy którymi umieszczono salę operacyjną wspartą na dużych filarach i nakryta świetlikiem, zraszanym latem w celu schłodzenia. Oświetlenie generowane poprzez ukryte punkty świetlne. Ostatnie piętro przeznaczono na mieszkania. Fasada pokryta płytami żółtego piaskowca polskiego z okolic Kielc oraz granitem z Wołynia. Rodzimy kamień zastosowano również w luksusowych wnętrzach urządzonych z wykorzystaniem naturalnego piękna materiałów. Oprócz Granitów i kolorowych wapieni zastosowano również połyskliwy chrom i okładziny fornirowe.
Kolejne modernizacje nie zatarły cech stylowych, na uwagę zasługuje fakt, że duża część wyposażenia przetrwała do dzisiaj. Obiekt eksploatowany jest zgodnie z pierwotnym założeniem przez PKO BP I Oddział w Poznaniu.
Budynek wpisany do rejestru zabytków jako „ Pocztowa Kasa Oszczędności, ob. PKO BP” pod nr A 204 z dnia 08.11,1978r.
Pocztowa Kasa Oszczędności
Pocztowa Kasa Oszczędności – bank utworzony dekretem z 7 lutego 1919 roku przez naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego jako „Pocztowa Kasa Oszczędności”. Bank zyskał osobowość prawną jako instytucja państwowa i działająca pod kontrolną i z gwarancjami państwa
Od 1 lutego 1921 siedzibą Pocztowej Kasy Oszczędności w Poznaniu były gmachy pocztowe: przy ulicy 23 Lutego i przy Dworcu Zachodnim.
W 1922 powstał budynek przy ul. Dąbrowskiego 6 (nie istnieje), 1 grudnia 1931 otwarto ekspozyturę przy Placu Wolności 2, która, z uwagi na duże zainteresowanie klientów, wymagała rozbudowy. W latach 1935 – 1937 wybudowano nową siedzibę PKO przy Placu Wolności 2 (opisaną wcześniej). W kwietniu 1945 działalność banku została wznowiona. W latach 1949–1950 Pocztowa Kasa Oszczędności została przekształcona w Powszechną Kasę Oszczędności.
Dom Handlowy Hasse & Co
Z budynkiem PKO BP sąsiaduje konfekcyjny Dom Handlowy Hasse & Co – wzniesiony w 1908 roku
Budynek łączy w sobie formy neobarokowe z secesyjnymi detalami. Na fasadzie budynku figury dziecięce z trybutami tekstylnymi i postać Merkurego. Parter i piętro były przeznaczone na handel (tekstylia, konfekcję….), w pozostałości znajdowały się apartamenty….
W czasach PRL były na parterze popularne delikatesy… dziś Citibank Handlowy …
Dom Brandtów – Przy Placu Wolności 8
Neobarokowa kamienica z 1912 r. powstała dla firmy handlowej Leopolda i Bertholda Brandtów. Dom ten, z wysuniętym do przodu szerokim wykuszem, został prawdopodobnie zaprojektowany przez Martina Sonnabenda. Architektura obiektu odbiega znacząco od pobliskich realizacji, np. Banku Włościańskiego, czy domu handlowego Hassego. Według Marcina Libickiego, budynek jest niezdecydowany architektonicznie i brak mu myśli przewodniej, niefortunnie zaaranżowana część centralna w kontraście z ponurymi niszami balkonów.
W budynku mieścił się wielki „Magazyn sprzętów kuchennych, szkła i porcelany” firmy Moritz Brandt oraz sklep Stefana Centowskiego z konfekcją męską”. Na dwóch dolnych kondygnacjach znajdują się przeszklone lokale, dawniej użytkowane jako jednoprzestrzenne. Podobno przy wejściu do budynku, w latach 50. XX wieku, (według innych teorii w latach 30. podczas PeWuKi ) umieszczono dwie płaskorzeźby związane ze sportem – Łuczniczkę i Dyskobola, początkowo nagie, później dorobiono im spodenki. Choć inne źródła np. „Przewodnik po zabytkach i historii” pod redakcją Janusza Pazdera, wskazują, że rzeźby były umieszczone przy wejściu do budynku nr 6 – domu handlowym Michaelisa i Kantorowicza. Po roku 1989 płaskorzeźby usunięto.
Obecnie budynek nadal pełni funkcje usługowe, mają tu siedziby oddziały Banku BPS i Banku Millennium oraz na wyższych piętrach mieszkania.
W budynku mieścił się wielki „Magazyn sprzętów kuchennych, szkła i porcelany” firmy Moritz Brandt oraz sklep Stefana Centowskiego z konfekcją męską”. Na dwóch dolnych kondygnacjach znajdują się przeszklone lokale, dawniej użytkowane jako jednoprzestrzenne. Podobno przy wejściu do budynku, w latach 50. XX wieku, (według innych teorii w latach 30. podczas PeWuKi ) umieszczono dwie płaskorzeźby związane ze sportem – Łuczniczkę i Dyskobola, początkowo nagie, później dorobiono im spodenki. Choć inne źródła np. „Przewodnik po zabytkach i historii” pod redakcją Janusza Pazdera, wskazują, że rzeźby były umieszczone przy wejściu do budynku nr 6 – domu handlowym Michaelisa i Kantorowicza. Po roku 1989 płaskorzeźby usunięto.
Obecnie budynek nadal pełni funkcje usługowe, mają tu siedziby oddziały Banku BPS i Banku Millennium oraz na wyższych piętrach mieszkania.
Bank Włościański
Siedzibę Banku Włościańskiego zbudowanego 1912 roku według projektu Stefana Cybichowskiego i Czesława Leitgebera.
Bank Włościański Tow. Akc – założony w 1872 roku. Współzałożycielem i głównym udziałowcem Banku Włościańskiego w Poznaniu był Jan Kanty Działyński ( Hrabia – polski działacz społeczny i polityczny, powstaniec, prezes towarzystwa literacko-historycznego, wydawca bibliotek nauk ścisłych, redaktor, ostatni z rodu Działyńskich , właściciel dóbr kórnickich.). Zadaniem banku było pomóc Polakom, włościanom, w gospodarowaniu i nie dopuszczaniu do odsprzedaży ziemi, firm w ręce niemieckie… Był jako kontra dla Niemieckiego Ostbanku, stojącego na przeciw na Placu Wolności… 1917 spółka zmienia nazwę na Bank Handlowy, Tow. Akc. w Poznaniu. Po nabyciu w 1921 Banku Kupiectwa Polskiego, bank przyjął nazwę Polskiego Banku Handlowego. Bank pod koniec lat dwudziestych XX wieku zaczął się pogrążać w kłopotach finansowych, w efekcie w 1929 roku przeszedł pod nadzór sądowy i w latach 1934 do 1939 nastąpiła trwała likwidacja banku.
Architektura
Budynek o charakterze bankowo-handlowo-mieszkalnym. Fasada z wybrzuszonym, pozornym ryzalitem, artykułowana jest kanelowymi, jońskimi pilastrami w wielkim porządku. Całość zwieńczona wydatnym gzymsem z trójkątnym naczółkiem nakrywał niegdyś wysoki, ceramiczny dach. Autorem zdobień był jeden z czołowych polskich rzeźbiarzy Franciszek Flaum… Rzeźby przedstawiają popiersie Jana Kantego Działyńskiego- nad wejściem, po bokach balkonu drugiego piętra alegorie przemysłu i handlu, nad oknami trzeciego piętra płaskorzeźbione medaliony m.in. z głową Merkurego. Pomieszczenia banku znajdowały się w głębi kamienicy, od frontu lokale handlowe, na wyższych piętrach mieszkania.
Na następny spacer zapraszam wokół Arkadii na „Po fyrtlach Poznania 87b „
