Po fyrtlach Poznania 86b – Plac Wolności – Fontanna Higiei

Fontanna Higiei i Fontanna Wolnosci

Naprzeciw Biblioteki Raczyńskich Fontanna Higiei przedstawiający grecką Boginię zdrowia i higieny… o rysach Konstancji Raczyńskiej, żony Edwarda Raczyńskiego .

01 138 Kopia

Po ukończeniu w roku 1840 r. budowy wodociągu, finansowanego w dużej części przez Raczyńskiego, postawiono cztery studnie. Główną, najbardziej okazałą, miała być studnia u zbiegu al. Marcinkowskiego i ul. 23 Lutego (dawniej Wilhelmowskiej i Fryderykowskiej) ozdobiona figurą bogini zdrowia i higieny Higiei. Początkowo zamierzano ustawić studnię przed gmachem Biblioteki Raczyńskich ale kłopoty z brakiem wody spowodowały, że ostatecznie stanęła naprzeciw budynku Ziemstwa Kredytowego. Projekt cokołu pod figurę Higei wykonał architekt Christian Gottlieb Cantian z Berlina. Na frontonie cokołu z piaskowca brązowy medalion przedstawiający pioniera przyrodolecznictwa, Wincenta Priessnitza z cytatem z hymnu Pindara: 'Nic lepszego nad wodę’, niżej medalionu głowa lwa z cieknącą wodą (od Wincenta Priessnitza – prawdopodobnie polska nazwa „prysznic”).

higiea1

pz 28 164

Pierwszy posąg powstał w roku 1841 zamówiony przez Edwarda Raczyńskiego a wyrzeźbiony przez Alfreda Wolffa, miał rysy Konstancji Raczyńskiej, żony Edwarda Raczyńskiego. Posąg został odlany w 1844 roku w hucie Lauchhammer. Raczyński uwikłany w spory wokół Złotej Kaplicy zwlekał z odbiorem posągu, studnię zdobił sam cokół. Potem na miejscu cokołu pobudowano fontannę Kronthala a cokół przeniesiono na południowy kraniec Al. Marcinkowskiego i umieszczono na nim rzeźbę Higiei. Był to już drugi odlew posągu zamówiony przez wnuka Edwarda Raczyńskiego na prośbę poznańskiego magistratu. Uroczyste odsłonięcie, kompletnej już studzienki nastąpiło 9 lutego 1908 roku studzienka stała tam do 1971 roku.

1CnRbhlPQTQ67Tj5BFdu_ar16x9 - Kopia (2)

vFRhhEy0i3TsbjFWn6rE_ar16x9

W 1971 roku studzienkę przeniesiono w miejsce przed Bibliotekę Raczyńskich, gdzie z przerwą w latach 2004-2009 (budowa parkingu podziemnego). W tym czasie pomnik poddano renowacji – przywrócono wypływ wody z pyska lwa, na zachodniej stronie dodano napis:
Edward Raczyński obdarzył miasto w r.1841 nowym wodociągiem doprowadzając wodę źródlaną ze Wzgórza Winierskiego i wybudował tę studnię na zbiegu ul. 23 lutego z Al. Marcinkowskiego poświęcając ją Wincentemu Priessnitzowi /1799-1851/ twórcy wodolecznictwa. Posąg Higiei-bogini zdrowia, noszącej rysy żony fundatora, Konstancji Raczyńskiej, umieszczony został w 1908 r., gdy studnię przeniesiono na Al. Marcinkowskiego u wylotu ul. Walki Młodych. Na obecnym miejscu studnia została umieszczona w r. 1971”

28.10. 010 Kopia

Fontanna Higiei do dzisiaj zdobi Plac Wolności i pozwala się napić zimnej wody z lejącej się z pyska lwa.

4a 111 Kopia

28.10. 009

Na miejscu studzienki, którą miała zdobić Higea, na narożniku  al. Marcinkowskiego i ul. 23 Lutego (dawniej Wilhelmowskiej i Fryderykowskiej),  gdzie stał sam cokół (i kiosk)…

Poczta oo1

zbudowano fontannę Kronthala,

5aa fontanna z delfinami Kopia

Natomiast pierwszą rzeźbę odlaną w 1844 roku w hucie Lauchhammer odebrała Konstancja Raczyńska dopiero po śmierci męża i postawiła na jego grobowcu w Zaniemyślu, Konstancja nadal pilnuje męża.

z 2fa Kościół pomnik

higeia

I tuż obok, nowa fontanna , Fontanna Wolności powstawała 2010 roku

pz 28 162 Kopia

–dwa przeszklone żagle, po których leje się woda. Podobno nocą wygląda ładnie bo zmienia kolory, ale nie widziałem… czy ładna…. Nie wiem, mnie się nie bardzo podoba.. ale w fonntanie można się można wykąpać.. woda poddana jest filtracji.

3 230

Zapraszam na dalszy spacer, dalej po Placu Wolności na „Po fyrtlach Poznania 87 – Plac Wolności” – południowa pierzeja  … 🙂

Po fyrtlach Poznania 86a – Plac Wolności – Biblioteka Raczyńskich

Biblioteka Raczyńskich

01 144

Ufundowali ją bracia Edward i Anatazy Raczyńscy w 1824 roku. Otwarta 5 maja 1829 r.  Raczyńscy mieli koncepcję zrobienia z Poznania „Nowych Aten” jako centrum życia społecznego i kulturalnego Wielkopolski.

Ulica_Wilhelma_-_pocztowka_-_promenada_spacerowa

Status fundacyjny przekazywał ją na własność miasta..…„Niżej podpisany przejęty chęcią ułatwienia każdemu środków nabywania nauk i wiadomości zakłada w Poznaniu w miejscu swego urodzenia Bibliotekę publiczną, którą wraz z domem w tym celu (…) wystawionym, ze wszystkimi w nim znajdującymi się obecnie książkami, oraz funduszami na uposażenie przeznaczonymi, temuż miastu tytułem własności w wieczne nadaje posiadanie. (…) Przeznaczeniem Biblioteki Raczyńskich jest aby w czytelni, która w tejże będzie urządzoną, każdy bez różnicy osób w dniach i godzinach oznaczonych miał prawo z niej korzystać.” oraz stwierdzał, że powinno być ..”dawane pierwszeństwo tym, które narodowość Wielkiego Księstwa Poznańskiego interesować mogą … przed książkami jedynie do zabawy służącemu i ulotnemi pismami. Z myślą o polskiej młodzieży gimnazjalnej postanowił gromadzić dzieła ogólne … z każdej literatury narodu” Status fundacyjny zastrzegał że funkcje kierownicze w bibliotece mogli pełnić jedynie Polacy

9 062 Kopia

Pierwszą osobą sprawującą pieczę na zbiorami, liczącymi początkowo kilkanaście tysięcy tomów (głównie skupowanych przez fundatora z kasowanych klasztorów) ofiarowanych przez fundatora, był historyk Józef Łukaszewicz . Istotnym i bez wątpienia najcenniejszym darem był ten złożony w 1835 r. przez żonę fundatora, Konstancję. Ofiarowała ona zakupioną od Juliana Ursyna Niemcewicza część jego prywatnej biblioteki, w której znajdowały się znakomite historyczne materiały źródłowe, cenne manuskrypty, starodruki i atlasy.

11 041

Zbiory powiększały się dzięki prawu nadanemu w 1830 roku przez Fryderyka Wilhelma III zobowiązującemu wszystkich wydawców Wielkiego Księstwa do bezpłatnego dostarczenia do biblioteki jednego egzemplarza każdej wydanej książki..

Wejście do budynku

11 044

Po śmierci w 1864 r Rogera Raczyńskiego syna Edwarda Niemcy próbowali zgermanizować bibliotekę, jednak dzięki polskiemu księgozbiorowi i polskiemu personelowi Biblioteka nadal była ostoją polskiej kultury.

11 047 Kopia

Po odzyskaniu niepodległości sytuacja Biblioteki się zmieniła. W 1924 roku miasto Poznań przejęło ją na swoje utrzymanie. Mimo trudności materialnych w okresie międzywojennym, księgozbiór się powiększał szczególnie poprzez dary Wielkopolan i organizacji polskich działających w okresie zaboru pruskiego.

11 051 Kopia

widok z Alei Marcinkowskiego

8 Marcinkowskiego II Kopia

W przeddzień wybuchu II wojny światowej, biblioteka posiadała w swoich zbiorach 165 tysięcy pozycji, których najcenniejszą część (17 tysięcy tomów pochodzących w znacznej części z czasów założyciela) w 1943 roku wywieziono do majątku Józefa Aleksandra Raczyńskiego w Obrzycku. Zniszczona w roku 1945, legł w gruzach budynek i spłonął liczący około 180 tysięcy woluminów księgozbiór (stanowiący ponad 90% bibliotecznych zbiorów przedwojennych).

5d 007

po wojnie Biblioteka rozpoczęła swą działalność w budynku po dawnej szkole przy ulicy Święty Marcin 65. Budynek biblioteki przy Placu Wolności został odbudowany w latach 1953 – 1956.

5e ulica Kopia

Od roku 2010 realizowana była budowa nowego skrzydła biblioteki od strony Alei Marcinkowskiego , które pozwoliło na lepsze wyeksponowanie bibliotecznych zbiorów. Nowe skrzydło zostało oficjalnie otwarte 29 czerwca 2013 roku przez Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego

8ae Marcinkowskiego II Kopia Kopia

8aa Marcinkowskiego II Kopia

Nowy budynek zaprojektowany przez JEMS Architekci. Gmach jest połączony z dotychczasowym budynkiem Biblioteki Raczyńskich i liczy siedem kondygnacji. Na jego parterze znajdzie się biblioteka dla dzieci, sala wystawowa i herbaciarnia, na pierwszym piętrze – wypożyczalnia z uniwersalnym księgozbiorem oraz biblioteka dla niewidomych. Kolejne piętra zajmą: informatorium i katalogi, czytelnie, i magazyny zbiorów bibliotecznych.

11 049

Poprzez wycofanie w głąb działki największej część nowej biblioteki (magazyny), połączenie starego gmachu Biblioteki i nowej części w jeden niepodzielny obiekt, spowodowało, że wygląd zabytkowego gmachu, nie został zdominowany przez wielokrotnie większą kubaturę nowego budynku. Nowe skrzydło Biblioteki Raczyńskich zostało najlepszym projektem urbanistyczno-rewitalizacyjnym

11 059

Na następny spacer zapraszam wokół fontanna Higiei na –  poznańskie fyrtle 56b – Fontanna Higiei

Po fyrtlach Poznania 85a – Plac Wolności

Plac Wolności (Plajta) (w czasach zaborów Wilhelmsplatz, w czasach Księstwa Warszawskiego – Plac Napoleona)

– plac o wymiarach 85 na 205 m w Poznaniu znajdujący się na zachód od średniowiecznej części Miasta pomiędzy ulicą 3 Maja i alejami Marcinkowskiego.

plac-wilhelmowski-1846-00101 Kopia

Wkroczenie wojsk francuskich sprawiło, że plac otrzymał w latach 1806 – 1815 nowego patrona – Napoleona . Od początku XIX plac się zmieniał, ale już niemal  od początku swego istnienia pulsował życiem towarzyskim, powstała  tu  kawiarnia i restauracja, urządzano przedstawienia i rozbrzmiewała muzyka. O jego charakterze zadecydowały budowle kulturalne, w tym polskie fundacje jak Biblioteka Raczyńskich, Bazar.. Plac w drugiej połowie XIX i  pierwszej połowie XX wieku uatrakcyjniły ekskluzywne hotele, banki, luksusowe kamienice,  na zachodzie stanął Teatr Miejski, na wschodzie był park,

Plac_Wolności_-_pocztówka_-_widok_z_góry

zaś zachodnią część przekształcono w typowy plac z pomnikami. Pomnik nachodzki (Löwendenkmal) z 1870 roku, pierwszy pruski pomnik w mieście przedstawiał lwa oraz czterech żołnierzy,  upamiętnienie zwycięstwa w wojnie siedmiotygodniowej  w 1866 roku. Drugi pomnik postawiono u wylotu ulicy Kohleisa (dziś ul. Nowowiejskiego),  generała Karola Fryderyka Steinmetza. Następny pomnik Fryderyka Wilhelma III z 1902 roku  stanął przy wylocie ul. Nowej .

poz188

Po odzyskaniu niepodległości

Na początku powstania plac został zajęty  przez Polaków . W dniu 26 stycznia 1919 roku żołnierze wielkopolscy złożyli uroczystą przysięgę (wydarzenie to upamiętnia znajdująca się na placu płyta). W kwietniu 1919 roku z  placu usunięto niemieckie  pomniki a w czerwcu 1919 roku plac  nazwano Placem Wolności – tu rozpoczęło się wolność, tu zaczęło się Powstanie Wielkopolskie, tu odbyła się przysięga powstańców, tu zginął pierwszy powstaniec- Franciszek Ratajczak…. Plac się dalej zmieniał, w 1937 wybudowano okazałą siedzibę PKO BP – w modnym podówczas stylu wczesnego modernizmu… przed samą wojną plac rozkopano robiąc rowy obronne. Po śmierci Romana Dmowskiego próbowano plac nazwać Placem Romana Dmowskiego, jednak względy historyczne symbolizujące dążenia wolności obroniły nazwę.

Plac Wolności st

z 1marc

z 3 28

Podczas wojny

znowu zmiana, plac uporządkowano i zmieniano znowu nazwę  na Wilhelmowski. 16 sierpnia 1942 roku  na placu odbył się zorganizowany przez  Arthura  Greisera   międzynarodowy mecz bokserski między Niemcami a Chorwacją zakończony zwycięstwem Niemiec 12:4.

Po II wojnie

Do połowy XX wieku plac pełnił funkcję  „serca miasta”, potem następowała powolna erozja śródmieścia, co spowodowało upadek znaczenia przestrzeni publicznych.W latach 60 XX wieku, plac przebudowano wg. projektu Witolda Milewskiego i Zygmunta Skupniewicza , wycięto drzewa, a najbardziej charakterystycznym elementem tego projektu stała się, znajdująca się w północnej części placu pomnik Higiei. W latach 2005 – 2006  pod placem zrobiono podziemny parking a pomnik Higiei zastąpiono klombem. Jesienią 2009 roku ponownie odsłonięto pomnik Higiei, który powrócił na płytę placu po renowacji i stanął w obecnym miejscu, przed Biblioteką Raczyńskich.. W czerwcu 2012 r na placu pojawiła się następna fontanna – Fontanna Wolności składającą się z dwóch skrzydeł 10 metrowych po których spływa woda. Płytę placu wykorzystuje się dla różnych celów począwszy od ekspozycyjnych (np. międzynarodowa wystawa rzeźby monumentalnej Preludium. Rzeźba w mieście, maj-czerwiec, 2008), po wielki sezonowy ogródek piwny.

9 060 Kopia

01 132 Kopia

4a 102 Kopia

Płyta pamiątkowa – miejsce przysięgi Powstańców Wielkopolskich
Na Placu Wolności, przed wschodnią fasadą Arkadii wmurowana pozioma płyta pamiątkową, na której metalowymi literami upamiętniono miejsce złożenia 26 stycznia 1919 roku uroczystej przysięgi uroczystej przysięgi żołnierskiej przez Powstańców Wielkopolskich. W narożnikach płaszczyzny umieszczono cztery płaskorzeźby krzyża powstańczego. Projekt tablicy wykonały Anna Krzymańska i Jolanta Drzewoska.

01 159 Kopia

Przed przysięgą powstańców została odprawiona msza święta przy ołtarzyku wykonanym ze srebrnych plakiet z Kaplicy Matki Boskiej Różańcowej z kościoła Dominikanów. Plakiety te po kasacie zakonu wykupił Tytus Działyński i zlecił wykonie ołtarzyka, który później został wykorzystany w czasie zaprzysiężenia Wojska Polskiego w czasie Powstania Wielkopolskiego. Ołtarzyk znajduje się w Zamku Kórnickim i stoi w Sala Mauretańskiej.

h13 S Mauretańska

Wcześniej, na miejscu gdzie dzisiaj płyta pamiątkowa, stał od 27 czerwca 1870 roku pomnik tzw Lew Nachodu (Löwendenkmal) – upamiętniał on żołnierzy V korpusu armii pruskiej, stacjonującego na terenie Prowincji Poznańskiej, którzy zginęli w bitwie pod Nachodem 27 czerwca 1866 roku w czasie wojny prusko – austriackiej. Zburzony w kwietniu 1919 roku.

lew nachodu 1

Zapraszam na spacer po Placu Wolności, tym razem żeby zobaczyć Plac bardziej z bliska, zobaczyć niektóre budynki, budowle, ……

Po fyrtlach Poznania 177 – Bambrzy

Bambrzy cd

to co pozostało po potomkach Bambrów, tym razem spacer w  poszukiwaniu śladów Bambrów, więc…szukajmy 

Na Dębcu

  Wzdłuż ulicy 28 czerwca 1956 roku zachowało się kilka bamberskich domów mieszkalnych z drugiej połowy XIX wieku rodzin Kayserów; Kosickich z pomieszczeniami gospodarczymi; Trittów z lat 1879 – 1885; Paetzów – dwupiętrowy, zbudowany na początku XX wieku; Walterów z figurką św. Wawrzyńca we wnęce; Dworek rodziny Muthów…

Gospodarstwo Kosickich

Dom rodziny Kosickich1

Dom rodziny Muthów 0 2

Dom rodziny Kayserów2

Pod numerem 297 znajduje się dom z 1880 roku. Został on wybudowany przez rodzinę Walterów. W parterowej części mieści się wnęka, w której za szkłem stoi drewniana figurka świętego Wawrzyńca.

Dom rodziny Walterów2

Pod 290 stoi dom Trittów z czerwonej cegły, nieotynkowany, wybudowany w latach 1879–1885. Znajdowała się w nim restauracja, a także odbywały się spotkania kółka rolniczego. To tu mieściła się pierwsza szatnia drużyny piłkarskiej Lech.

Dom Trittów1

 Pod numerem 293 w głębi ogrodu stoi dworek wybudowany na przełomie XIX i XX wieku przez Maksymiliana Mutha.  Maksymilian Munth ofiarował dom Kościołowi, pełnił on funkcję probostwa, a po drugiej wojnie – przedszkole…

Dworek rodziny Muthów 

Na Wildzie

Przy ulicy Górna Wilda 95, to już kamienica, wspaniała kamienica wybudowana dla Jana Genslera (potomka Bambrów)  w 1913 roku, uświetniona jońskimi pilastrami, z wnęką i świętym Walentym (tak wskazuje przewodnik po zabytkach i historii Poznania) Kamienica nr 91 to też własność kiedyś Jana Genslera  (ale nie pokazana).

Górna Wilda 2 047 Kopia

Górna Wilda 2 046

Spacerując ulicą Różaną warto spojrzeć pod nogi i zobaczyć jezdnię wyłożoną cegłą, myślę to stara jezdnia i chyba zabytek…a przy tej zabytkowej jezdni kamienicę (Willę) Michała Bajerleina, potomka Poznańskich Bambrów.

Rożana2-119-Kopia

Willa została wybudowana w 1903 r. w niewielkim ogrodzie, na obszarze jaki pozwalały ścisłe plany rozwoju dzielnicy….

Rożana2-066-Kopia

Figura Michała Archanioła (patrona fundatora) to najbardziej charakterystyczny element tej otynkowanej na żółto willi. Figura stoi w specjalnej kaplicy (aediculi), wspartej na kolumnie toskańskiej. Figura została zakupiona przez Michała Bajerleina w 1900 na wystawie światowej w Paryżu i przewieziona do Poznania z myślą o ustawieniu w tym właśnie miejscu w centralnym punkcie willi (z kapliczką). Figurze podporządkowano wystrój całej fasady i innych elementów dekoracyjnych. Dzięki temu tworzy ona niepowtarzalną i jednolitą kompozycję w stylu historycznym, a dom jest jednym z najpiękniejszych na Wildzie i został wpisany do rejestru zabytków.

Rożana2-070

Rożana2-065-Kopia

Przy Rynku Wildeckim, na rogu ulicy Przemysłowej i Sikorskiego stoi kapliczka słupowa             (pewno powstała razem z budynkiem) z fundacji rodziny Handschuhów, należącej do poznańskich Bambrów,  początkowo umieszczona w niej była figurka św. Warzyńca. Święty nie podobał się okupantom w czasie minionej wojny i został przez nich usunięty. Po wojnie w kapliczce ustawiono figurę Serca Jezusowego. Część źródeł podaje, że kapliczka powstała wcześniej od kamienicy.

7-112

7 110

To też dom narodzin   Romana Wilchelmiego

7-107

Górczyn – tu jeszcze w pierwszych latach po II wojnie rozciągały się  pola Bajerleinów, Fintzlów i innych osadników z Bambergu, niestety dzielnica zabudowana blokami a pozostałości po Bambrach   trudno spotkać,  z tego udało się dowiedzieć zostały dwa budynki przy ulicy Bosej pod nr 24 i 27 i słup ogłoszeniowy na rogu Sielskiej i Głogowskiej  z 1850 roku pamiętający czasów Bambrów,..

15a 018

Na Łazarzu zobaczymy co zostało po Bambrach.. tuż obok kościoła  Matki Boskiej Bolesnej pod nr 95 kamienica zbudowana w 1900 roku, własność Jana Waltera (potomka Bambrów) budowniczy i malarz, który sam też pracował przy  wznoszeniu świątyni….

9.7.14 138

Nad środkowym oknem trzeciego piętra umieszczony został napis: 19 J.W.OO.

9.7.14 137 Kopia

Wejście do kamienicy

9.7.14 139

Przy ulicy Głogowskiej 41 stoi kamienica Józefa Schneidra z początku XX wieku  (to właśnie on podarował ziemię pod budowę kościoła pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej)…

9.7.14 057

od podwórza

  9.7.14-029

Bambrzy na Jeżycach

Pod nr 137 na ulicy Dąbrowskiego  znajduje się zagroda Muthów,  jeden z bardziej znanych pozostałości po Bambrach w Poznaniu, zachował się dom i budynki gospodarczedąbrowskiego-137-6-Kopia1

dąbrowskiego-137-8

W ogródku przed domem stoi  postument pod figurę Matki Boskiej, figura się nie zachowała a napis na postumencie..   „…na pamiątkę wielkiego ognia w Jerzycach
i ogólnej cholery w roku 1866…” 

z tego widać, że to i stara zagroda i stary postument…

dąbrowskiego-137-5-Kopia

Drewniany krzyż na  Dąbrowskiego 67. Krzyż trafił na Jeżyce w 1876 roku po rozbiórce Mostu Chwaliszewskiego  gdzie się pierwotnie znajdował.

dąbrowskiego-67-3

Historia zaczyna się na Chwaliszewie gdzie  w 1876 roku   zdemontowano z mostu i przeniesiono na Jeżyce, Krzyż wędrował,  początkowo stanął na gruntach Wojciecha Megera a potem  stał w różnych miejsca w końcu stoi na placyku  na gruncie należącym do parafii Najświętszego Serca Jezusa pod nr 67. Niektórzy powiadają, że to rodziny Bamberskie się nim zajęły, ale ja myślę, że to było dzieło wspólne i Polacy i Bambrzy działali wspólnie..

dąbrowskiego-67-5

Przy kinie Rialto pod 40 – zagroda bamberska powstała około 1871 roku, była własnością Johana Kosickiego , jest dom i zabudowania gospodarcze (stajnia, obora, stodoła …), teraz to wiejska zagroda w środku miasta…

dąbrowskiego-40-81

dąbrowskiego-40-101

Od ulicy do domu dobudowano jakiś szkaradny pawilon.. ale widać, że na dachu domu Kosickich coś się dzieje więc….

dąbrowskiego-42-2-Kopia

Pod numerem 35/37 kamienica Józefa Leitgebera (potomek Bambrów) z oryginalną fasadą,  zbudowana w roku 1906 (choć niektórzy powiadają, że wcześniej 1904), autorem projektu  jest prawdopodobnie Czesław Leitgeber właściciel firmy budowlanej, architekt, działacz społeczny i polityczny

dąbrowskiego-35-5-Kopia

dąbrowskiego-35-7

Na narożniku ulicy Wawrzyńca i Kościelnej zachowała się pod nr 43 zagroda bamberska zbudowana…? być może nawet w XVIII a może i później….dla rodziny Poetzów…z tyłu Bamberski Dwór – zespół budynków mieszkalno-usługowych, zaprojektowany przez Jerzego Buszkiewicza…

18.9..-118

zagroda ładnie odrobiona i przystosowana na hotel i restaurację z kuchnią wielkopolską Zagroda Bamberska, …(kawa jest dobra…:))

09e-1341

09e-1351

09e-1361

09e-142

09e-140

Do niedawna była jeszcze jedna bamberska zagroda, pod (nr 29) własność rodziny Retzów… ale już jej nie ma…

Przed II wojną przed nr 17 stała kapliczka Świętego Wawrzyńca zniszczona podczas wojny, prawdopodobnie zbudowano w końcu lat 20 XIX wieku,   ale …. czy to dzieło Bambrów?… pierwsi  Bambrzy przybyli dopiero na Jeżyce   w latach  30 XIX a większa grupa w latach 50 XIX wieku… ale może ktoś coś więcej o niej wie, bo kapliczka bardzo podobna do kapliczek Bamberskich…

1b-007

Winiary wyludnione na skutek wojen, zarazy… udało się  w latach  30. XVIII wieku zaludnić poprzez sprowadzenie osadników przeludnionych wsi pod Bambergu..  Pomoc w różnej postaci  zaowocowała pełną odbudową Winiar…

Cóż z tego kiedy prusacy w miejscu Winiar wybudowali pierwszy z fortów i to główny fort Winiary z Festung Posen a całe wsie przenieśli w inne miejsce, na zachód o budowanej twierdzy…  na początku XX wieku w Winiarach mieszkało 34 gospodarzy w tym 4 ogrodników, 1 kowal 1 kołodziej, były dwa zajazdy i trzy wiatraki,.. a do dzisiaj  zostały kapliczki  z pierwszego  okresu osadnictwa…..zespół czterech kapliczek wybudowanych w latach 1833 do 1859..  jak niżej

Kapliczka Świętego Wawrzyńca z 1833r

2-002

2-005

2-005-Kopia

Kapliczka św. Józefa z 1859 roku

2-006

2-012

Pisownia oryginalna

2-007

Kapliczka Matki Boskiej

2-016

2-015

ostatnia zespołu czterech bamberskich kapliczek

Kapliczka Chrystusa Frasobliwego 1857

2-044

2 046

2-049

Kilka domów potomków osadników z Bambergu znajduje się   na Ratajach,  jest dom Rothów i Hopplów przy ul. Piłsudskiego,  dom Ciesielczyków schowany za stacją Orlen przy ul. Zamenhofa i pozostałości cegielni Ciesielczyków koło ich domu, ale tych nie widziałem…. Pozostała też kapliczka świętego Antoniego ufundowana została przez rodzinę Walterów w 1889 roku.   Upamiętniała śmierć ich syna Stanisława, który zginął od pioruna. Potomkowie tej rodziny nadal składają tam kwiaty.

23f 006

23f 002

Ratajscy Bambrzy czcili szczególnie świętych: Rocha i Wawrzyńca. Między szesnastym a dwudziestym trzecim sierpnia, rolnicy szli wieczorem z latarniami ku czci świętego Rocha, patrona od zarazy. Natomiast świętego Wawrzyńca czczono procesjami ze śpiewem i modlitwami. Bezpośrednio w dzień tego patrona nie rozpalano ognia, a posiłki przyrządzano poprzedniego dnia. Kult obu tych świętych utrzymywał się długo, a figurki i obrazy umieszczano w kapliczkach lub na domach w specjalnych wnękach w ścianie.  Pokazana miała w sobie świętego Antoniego…

23f 004

23f 005

Bambrzy to nie tylko gospodarze, Poznań się zmieniał to i Bambrzy się zmieniali – sklepy, warsztaty, zajmowali się budownictwem… Do historii przeszedł sklep żelazny Jana Deierlinga, który spełniał najbardziej wyszukane wymagania klientów.

 sklep żelazny Jana Deierlinga od strony Wrocławskiej

p 007 Kopia

Sklep miał wejście od strony ulicy Szkolnej jak i Wrocławskiej, dolne kondygnacje dolne przeznaczone na cele handlowe, wyżej apartamenty

Od strony ulicy Szkolnej

p 018

Był to największy sklep w międzywojennym Poznaniu 

zdobienia fasady od strony Szkolnej

6a 046

6a 044

Projektantem był prawdopodobnie  Czesław Laitgeber ,

Połączenie między Szkolną i Wrocławską

Wrocławska 034

Jan Dejerling posiadał największą w Polsce  hurtownię metalową (ul. Składowej), składnicę metalową, bocznicę kolejową, w 1938 r 3,5 miliona obrotów…

Wrocławska 048 Kopia

Kamienica teraz zadbana…. a wewnątrz wisi tablica pamiątkowa, powieszona przez potomka tego poznańskiego Bambra….

6a 035

Na tyle spacerów po poznańskich fyrtlach…na razie…   no chyba, że….. 🙂

Po fyrtlach Poznania 176 – Bambrzy

 Bambrzy

26a fontanny Bamberka

bamb 071

Bambry to Polacy pochodzenia Niemieckiego, potomkowie osadników z okolic Bambergu (Frankonia), ale nie tylko,…. Wyżej pomnik upamiętniający ich przybycie…

Dom  Bambrów i ktoś, kto  o Bambrach wie prawie wszystko..

18 044

Był to okres początków XVIII wieku i wojna północna a w jej efekcie zaraza…..wsie z okolic Poznania zostały zniszczone i wyludnione a wsie były jednym ze źródeł dochodów dla Poznania. Żeby zasiedlić i odbudować wyludnione wsie władze miasta postanowiły sprowadzić osadników zza zachodniej granicy. Wydano odezwę skierowaną do państw niemieckich głównie do Bambergu w południowej Frankonii…

Przed chatą

18 045

Wybór regionu padł prawdopodobnie za na namową poznańskiego biskupa   Krzysztofa Szembeka, który podróżując po Bambergu widział, że  mimo urodzajnej ziemi, bogatych gospodarstw chłopi żyli biednie…. więc propozycja przesiedlenia była ciekawa.

Wejście

18 041

W latach 1719 -do 1753   do wsi w okolice Poznania przybyli rolnicy z okolic Barbergu, nazwano ich z racji pochodzenia „Bambrami”. Wszyscy przybyli zobowiązani zostali do przedstawienia zaświadczenia, że są wyznania rzymskokatolickiego, to było jedyny warunek. Do wsi w okolice Poznania przybyło od 500 do 900…

Kuchnia

18 035

18 036

Nowi osadnicy i wracający w mniejszej w stosunku do nich liczbie chłopi polscy szybko odbudowali zrujnowane wsie. Otrzymali od miasta drewno na budowę domostw, ziarno na zasiewy oraz, na pewien okres, zwolnienie od podatków. Wszyscy też, pośrednio dzięki przybyszom, uzyskali dogodny ustrój prawny przez przejście z gospodarki pańszczyźnianej na czynszową.

Izba

18 039

18 037

18 038 (1)

Początkowo poważną barierą był język, nie można było się dogadać z sąsiadami jak i z władzami ale też z Kościołem  w praktykach religijnych, Bambrzy to ludzie głęboko wierzący a tu wszystkie sakramenty, kazania po Polsku.. Namiastką kościoła były małe kapliczki, których w początkowo było wiele, pokaże je później…  . Kościół i wspólne wyznanie to początek polonizacji Bambrów.

sypialnia

18 031

Oprócz  kościoła była też szkoła, najpierw w szkole   po Polsku była religia, potem stopniowo pozostałe przedmioty, potem były mieszane małżeństwa, pomoc sąsiedzka… i sąsiedzi stali się sąsiadami…. Bambrzy dążyli do tego świadomie, pragnęli czuć się na tej ziemi jak na własnej…

Pomieszczenie gospodarcze w domu

18 032

18 033

Gwałtowny protest ludności Bamberskiej pojawił się w okresie kulturkampfu, kiedy chciano im przywrócić pochodzenie niemieckie…  Rodziny bamberskie stanęły w obronie polskiej szkoły i kościoła katolickiego.   Badacze problemów mniejszości narodowych uznali ten fakt za ,,cud polonizacyjny”, za wyjątkowy w historii proces szybkiego wtopienia się jednej grupy narodowej w drugą. Bambrzy i ich potomkowie wnieśli w kulturę wsi podpoznańskich nowe elementy z zakresu uprawy roli, pożywienia, budownictwa, zwyczajów, ubiorów….

sprzęty w domu i gospodarstwie

18 023

18 019

18 016

Ubiór roboczy Bamberki. Kobieta ubierała najpierw koszulę, a potem kolejno: kaftanik, kamizelkę i halkę. Później Bamberka nakładała watówkę (grubości kołdry), kiszkę, oraz spódnicę szytą z pięciu szerokości. Głowę okrywano białym czepkiem – (zdjęcie poniżej). Strój ten – jak na Bamberki – był bardzo skromny i ubogi w kolory.

18 029

czepki

18 012

majtki „piorun trzasł” ….

18 020

Ubiór odświętny był bardziej kolorowy, ale też wielowarstwowy…

Odświętna Bamberka18 011

Nakrycie głowy – Kornet kobiet młodych, niezamężnych, który ważył około 2 kg, ozdabiano go kwiatami,  przyczepiany z tyłu głowy bandą (kokardą)

 18 006

Strój męski -Bambrzy ubierali się zgodnie z panującą wówczas na wsi modą. Zakładali najczęściej kaftany, brzuszlaki, suknie (sukmany), buty z wywiniętymi cholewami, na głowie czapki z baranka a latem kapelusze z wąskim rondem,… od święta – surduty ciemnogranatowe, spodnie czarne wpuszczane w buty z długimi cholewami…. 

Poznańscy Bambry podczas Święta Bambrów – w 1 sierpnia na poznańskim Starym Rynku odbywa się uroczyste spotkanie potomków osadników z Bambergu,

bamb 062

nawet „Bamberkę ” ubrali odświętnie

bamb 064

Na początku XX wieku podpoznańskie wsie zostały włączone do miasta,  wsie stały się dzielnicami a potomkowie  od dziesięcioleci stanowią integralną część społeczeństwa Poznania. Wielu   z nich już nie pamięta swoich korzeni, mieszane ożenki,  zmiana nazwisk…. Ale „wnieśli oni wiele elementów swojej tradycyjnej kultury ludowej z niezwykle bogatym, widowiskowym strojem kobiecym, który już w okresie międzywojennym uważany był za uroczysty symbol miasta. Bamberki w kwiecistych kornetach nosiły święte obrazy (feretrony) w trakcie procesji święta Bożego Ciała. Symbolem istnienia tej niezwykłej grupy   stała się studzienka z Bamberką,…”  Od paru lat działa Towarzystwo Bambrów Poznańskich,  co roku 01 sierpnia bambry mają swoje święto…. w 2003 r.otwarto Muzeum Bambrów Poznańskich i właśnie podczas spaceru po muzeum pokazałem krótką historię… na następny spacer zapraszam w miejsca, gdzie można zobaczyć pozostałości po Bambrach, ich domy, gospodarstwa, kamienice, kapliczki… bo wiele takich jeszcze zostało…zapraszam