Po fyrtlach Poznania 148 – Łazarz cd

10/10 - (2 votes)

Zastanawiałam gdzie przyczepić Grunwaldzką.. bo to taki teren między … między Łazarzem  i Jeżycami…  wymyślono dzielnicę Grunwald w 1954 roku i trwała ta dzielnica do 1990 roku, dzielnic już nie ma, ale  wielu uznaje ulice Grunwaldzką jako granicę Łazarza szczególnie w części  do Ronda  Jana Nowaka Jeziorańskiego , no może trochę za…. czyli przyczepimy do Łazarza.

Ulica Grunwaldzka

Powstała na początku XIX wieku.  Początkowo upamiętniała żonę cesarza Wilhelma II od 1900  1909   Kaiserin-Victoria-Strasse, później 1909 – 1918  zwała się Augusty Wiktorii -Auguste-Victoria-Strasse, od  1918 roku jest ulica Grunwaldzką, co prawda z małymi zmianami na niektórych  odcinkach ale już teraz jest cała Grunwaldzką….

Na początek   głos Zbigniewa Zakrzewskiego, który w  „Ulicami mojego Poznania” tak pisze… …. ożywmy wspomnienia przeszłości ongiś polnej drogi wiodącej do Junikowa, Plewisk i Głuchowa, dziś ulicy Grunwaldzkiej. Nazwa ta, nie mająca  uzasadnienia topograficznego, ma upamiętniać świetne  zwycięstwo polskiego oręża pod Grunwaldem. Pod koniec ubiegłego stulecia ulica ta miała znamiona arterii miejskiej nie dalej jak do poprzedniej Wojskowej. Panującą tu niemal wiejską ciszę tylko z rzadka przerywały odgłosy dobiegające z pobliskich koszar kilku niemieckich Pułków. Poza obręb zabudowań służących taborom wiodła pospolita szosa, dochodziła do powstałej przed z górą sto laty dzisiejszej Bułgarskiej, obwodnicy, która należała do systemu fortyfikacji pruskich drugiego rzutu”

 Początek ulicy Grunwaldzkiej i początek spaceru to Pomnik Kościuszki  i wejście na tereny Targów, choć   pawilon pokazany niżej ma adres Bukowska 12……Zakrzewski tak pisze o tym miejscu…„…wejście na teren Targów, gdzie w końcu zeszłego wieku powstały cmentarze, zdobne klonami, lipami, wiązami, obwiedzione żelaznymi parkanami- pierwszy, świętomarciński, białym, a drugi, farny, czarnym. W Dzień Zmarłych odwiedzaliśmy z matką i rodzeństwem grób ojca na cmentarzu świętomarcińskim, ozdobiony pomnikiem z płaskorzeźbą, fundowaną przez Sokoła. Okupant zrównał z ziemią oba cmentarze, niszcząc krzyże, płyty grobowe, pomniki. Pozostały tylko drzewa.”

Ul. Grunwaldzka 1929

Przy ulicy Grunwaldzkiej i obok było więcej cmentarzy,  i tak na terenach  dzisiejszych MTP był cmentarz żydowski,

Widok  w kierunku ulicy Roosevelta

3.9. 029

3.9. 030

Po drugiej stronie pomnik Tadeusza Kościuszki

Kopia Pomnik Kościuszki4

Jest to początek spaceru po ulicy Grunwaldzkiej

Najpierw interesujące miejsca, budynki po stronie lewej idąc w kierunku Matejki. Na odcinku do ulicy Matejki to wszystko budynki kiedyś związane z Pewuką.  I tak pierwszy z brzegu- dawny Pałac Rządowy, (wcześniej już opisany przy okazji spaceru po Targach, i po Śniadeckich) zajmujący teren między ulicami Świeckiego, Grunwaldzką i Śniadeckich, wybudowany w latach 1924 – 1928 na dawnym placu wojskowym. Projektował go Roger Sławski i Edward Madurowicz. Pierwotnie był planowany jako siedziba Politechniki Poznańskiej. Podczas  Pewuki służył jako Pałac Rządowy- pełnił miejsce spotkań oficjalnych delegacji rządowych.

Uniwersyt Medyczny

Po zakończeniu PeWuKi pałac przeszedł w ręce Uniwersytetu Poznańskiego, a po wojnie stał się siedzibą Uniwersytetu Adama Mickiewicza  i Uniwersytety Medycznego

25.7.14 172

Na narożniku ulicy Matejki i Śniadeckich dawny ogród rozrywkowy, też teren wystawowy Pewuki….

3.9. 001

Dalej dawny Hotel Polonia na rogu Grunwaldzkiej i Stolarskiej

Grunwaldzka 072 Kopia

wybudowany na potrzeby Pewuki, ukończony w maju 1929 roku, był największym hotelem w Polsce pod względem ilości miejsc noclegowych, trzysta siedemdziesiąt pokoi, po kilku latach okazało się, że pokoi jest za dużo i stoją puste, hotel przekształcono w budynek mieszkalny i stał się szybko siedzibą sutenerów, prostytutek i elementu społecznego zyskując miano największego lupanaru w mieście,  ale też plagą tego budynku były samobójstwa i dlatego nazwano go „Hotelem Samobójców” , żeby to zmienić,  zaczęto   lokować tu biura Zarządu Miejskiego…

Grunwaldzka068

Projektował Jerzy Tuszowski, współpracował Kazimierz Ruciński,  budowała firma  Leitgebera,  budynek w stylu „art deco”. Hotel zbudowano   w rekordowym czasie 13 miesięcy, budowa rozpoczęła się w kwietniu 1928 roku i pomimo wyjątkowo mroźnej zimy (temperatura w niektórych regionach Polski sięgała -41 stopni) budowę zakończono w maju 1929 roku.

Widok od strony Stolarskiej

Stolarska 096

Pod koniec II wojny z hotelu zrobiono Szpital Wojskowy, był nim do 31 grudnia 2011 a od stycznia 2012 roku Specjalistyczny Szpital Kliniczny UM

 (Widok od strony Grunwaldzkiej)

Szpital Wojskowy Kopia

Teraz na zapleczu hotelu stoi wybudowana wcześniej  w roku 1908 strażnica dla strażaków z Jeżyc, dojazd do strażnicy bramą w budynku „Hotelu Polonia”, teraz szpitala….

25.7.14 151

strażnica – pokazana wcześniej   podczas spaceru po Stolarskiej 25.7.14 148

       Na drugim rogu Grunwaldzkiej i Stolarskiej – Kamienica  Bolesława Richelieu (od 2002 roku w rejestrze zabytków.),  zbudowana w 1901-1902  według projektu Paula Pitta. Bolesław Richelieu właściciel firmy sztukatorskiej  współpracującej z  Paulem Pittem… Paul Pitt projektował również sąsiednią kamienicą pod 20b zbudowaną  w 1900…

wyglądały tak  na początku wieku

Fotopolska_252061 (20)

Dzisiaj Kamienica Bolesława Richelieu ładnie odnowiona,  fasady  zdobią sztukaterie firmy Richelieu (odnowione), w elewacji od strony ulicy Grunwaldzkiej zwracają uwagę drzewo w partii szczytowej oraz zwieńczenie portalu z wejściem.. ale nie tylko, ….. Na wielu poznańskich kamienicach z przełomu XIX i XX wieku widać sztukaterię autorstwa Bolesławowi Richelieu – roślinne, figuralne i fantastyczne ozdoby.

Grunwaldzka 088 - Kopia (2)

Grunwaldzka 089

Grunwaldzka 090

Grunwaldzka 094

Grunwaldzka 104

Grunwaldzka 106

Paul Pitt często pozostawiał swój „podpis ” na budynku projektowanym przez siebie…

Grunwaldzka 092

  wspomniana kamienica pod 20b zbudowaną  w 1900… kamienica  narożnikową Grunwaldzka nr 20b i Matejki 1  kilka lat po zbudowaniu–  

Fotopolska_252061 (20) Kopia

odnowiona i przerobiona, kiedyś wyglądała inaczej. Projektował ją ,  jak sąsiednią Grunwaldzką 20a, Paul Pitt.  Kamienica po przejściach, w 1945 roku wypalona, po odbudowie w 1947 straciła swój urok.. obie kamienice  20a i b miały zostać rozebrane… (ulice miały być szerokie ale ze względu na wąski strumyk kasy uchowały się)

Fotopolska_252066

Grunwaldzka 073 - Kopia (2)

20 b

matejki 1 8

Drugi narożnik ulicy Grunwaldzkiej i Matejki po południowej stronie to budynek dawnego kina „Olimpia” , do 1945 roku stała tu willa- dom  Nazarego Kantorowicza, w okresie międzywojennym mieszczący dyrekcję Pewuki (Powszechnej Wystawy Krajowej)

Skutar.-005

Na  miejscu domu Kantorowicza po wojnie wybudowano też dom tyle, że był to Domu Kultury Milicji Obywatelskiej, w nim 1957 roku zaczęło działać Kino Olimpia, które istniało do 2004 roku…

matejki 69 4

  po likwidacji kina – przez kilka lat teatr Viva (rewia), potem  Wydział Prawa i Administracji Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji, a teraz miasto ma zamiar ulokować tu Teatr Muzyczny,… teraz to zapyziały budynek wymagający wiele remontu… i dodatkowo oszpecony odblaskowymi , pomarańczowymi reklamami…

 matejki 69 1

Dalej po południowej stronie ulicy Grunwaldzkiej,  między Matejki i Ułańską, pozostałości dawnych koszar, koszary powstałe w 1885-1888 dla drugiego przybocznego pułku huzarów, później, po przeniesieniu husarów do Wrzeszcza, koszary zajęli strzelcy konni, po odzyskaniu niepodległości w koszarach ulokował się Piętnasty Pułk Ułanów

11.8.14 041

W koszarach stacjonowało ponad 600 żołnierzy, a w stajnie mieściły ponad 700 koni.. Większość budynków budowanych z muru pruskiego (szkielet z drewnianych belek wypełniony cegłą, do dzisiaj zachowało się kilka.. ), od strony ulicy Matejki budynki przeznaczone dla rodzin podoficerów, zamieszkałe do dzisiaj..

matejki 63 19

 Zabytkowy budynek z tego   kompleksu koszarowego, kiedyś ujeżdżalnia Piętnastego Pułku Ułanów Poznański, ujeżdżalnia  zbudowana w roku 1905, projektował ją jeden z najbardziej znanych architektów Poznania Emil Asmus. Teraz „Biedronka”, myślę, że budynek ma się z Biedronką dobrze i nie podlega ruinie

 matejki 63 6

matejki 63 7

Drugi kompleks koszarowy po południowej stronie Grunwaldzkiej, to koszary piątego batalionu taborów z 1890 – 1892,  między Grunwaldzką, Wojskową, Wyspiańskiego i Ułańską. W koszarach miejsce było ponad 300 żołnierzy a w stajniach boksy dla 226 koni. Do tego dobudowano wozownie  na ponad 500 wozów i magazyny…

31.7.14 096

Stare koszary

W latach 2006 – 2009 z koszar zrobiono mieszkania i teraz  City Park – kompleks apartamentowy, hotelowy, handlowy i gastronomiczny. Koszary były przerabiane pod nadzorem konserwatora zabytków

Stare koszary6 Kopia

Stare koszary2

 z

Ulica Wojskowa przecinająca Ulicę Grunwaldzką to – po jednej stronie  City Park a po drugiej nowa zabudowa deweloperska.. a kiedyś od 192o produkowało się tu papierosy , pod nr 5 istniała założona w 1920 roku Sarmatia –  fabryka wyrobów tytoniowych, po czterech latach Polski Monopol Tytoniowy wykupił Sarmatie, dzisiaj firma po różnych zaszłościach działa w Janikowie a na miejscu Sarmatii nowe mieszkania…

31.7.14 097

18.9.. 175

Po drodze ulica Iłłakowiczówny biegnie od ulicy Wyspiańskiego do Grunwaldzką, zabudowa willową z lat trzydziestych. Patronka ulicy to Kazimiera Iłłakowiczówna   („Iłła”) – polska poetka, prozaik, dramaturg i tłumaczka..

31.7.14 092

Iłłakowiczówna 046

31.7.14 090

Przed rondem na narożnikach ulicy Grunwaldzkiej i  Iłłakowiczówny oraz narożnik  Grunwaldzkiej i Reymonta trzy zabytkowe wille i ładne i oto jedna z nich 40

18.9.. 164

18.9.. 165

Rondo Jana Nowaka Jeziorańskiego a za rondem Park Gustawa Manitiusa (dawniej Park Zwycięstwa)

Rondo J. Nowaka Jeziorańskiego 033

Park Gustawa Manitiusao – około 6 ha leży u zbiegu ulicy Grunwaldzkiej i Alei Remonta, założony na terenie dawnych cmentarzy ewangelickich, .

Park Manitusa 018

Po wojnie cmentarze zamknięto  dla pochówków i w 1952 i zrobiono Park Zwycięstwa,

Park Manitusa 024

Po grobach nie zostało śladu, –„Pochowani tam zmarli nadal spoczywają w tym samym miejscu. Zlikwidowano jedynie nagrobki, splantowano teren i zasiano trawę” została tylko neogotycka   kaplica cmentarna kościoła św. Pawła, wiele lat służyła jako świątynia parafii ewangelicko – augsburskiej…

Park Manitusa 026

Park Manitusa 028

Park Manitusa 027

i nowy kościół Łaski Bożej

18.9.. 150

W roku 2000 patronem parku został   ks. senior Gustaw Manitius, zasłużony polski duszpasterz luterański, zamordowany przez hitlerowców w Forcie VII.

Manitius

W 2002 r. poświęcono mu głaz pamiątkowy od strony ul. Grunwaldzkiej, autorstwa prof. Władysława Wróblewskiego    

18.9.. 153

Jeszcze warto zobaczyć imponującą willę budowniczego Józefa Straussa pod 52
powiadają, że jej pierwowzorem  może być Pałac na Wodzie w warszawskich Łazienkach. Straussowie,  którzy posiadali przed wojną chyba największe przedsiębiorstwo budowlane w Poznaniu, po wojnie przejęta przez Wojsko Polskie, bo była za duża dla właścicieli. Dzisiaj willa odnowiona , przerobiona na biura bo – „biura do wynajęcia”

18.9.. 145

18.9.. 146

18.9.. 147

Grunwaldzka ciągnie się od centrum miasta  obok cmentarza Janikowskiego  aż do granic Miasta, do A2, ale to jednak zbyt daleko … więc wracam… 🙂 , na drugą stronę ulicą. Na przeciw parku kiedyś były…., jak powiada Zbigniew Zakrzewski...”Na zachód, tuż za szpitalnym gmachem, rozciągały się Błonia Grunwaldzkie,miejsce licznych, nieraz pasjonujących imprez wojskowych i sportowych. Na Pewukę wybudowano tu wielki hipodrom z torem, ze stałymi przeszkodami , trybunami mogącymi pomieścić cztery tysiące widzów i boiskiem do gry w polo…..Po  roku 1930 położone nieco dalej obszary zaczęły się pokrywać willami i tak powstało osiedle Ostroroga….”   Dzisiaj teren gdzie kiedyś Błonia Grunwaldzkie zabudowany barakami, porosły krzakami, drzewami, małymi firmami… trochę nie wykorzystany

18.9.. 141

18.9.. 142 18.9.. 137

Wracając, po lewej ręce,  wielki kompleks szpitalnych budynków, kiedyś nowoczesnego szpitala prowadzonego  przez żeńskie zgromadzenie  protestanckie sióstr diakonisek, teraz Szpital Kliniczny im. Heliodora Święckiego.. przedtem mały kościółek

18.9.. 140

18.9.. 135

Szpital - Przybyszewskiego 031

Szpital wybudowano w roku 1911 według projektu braci Emila i Georga Zillmanów, Szpital - Przybyszewskiego 042

był tu gmach główny, oddział zakaźny, kostnica, dom dyrektora… całość w formach gotyckich, teraz cały szpital chowa się w zieleni ..

Szpital - Przybyszewskiego 036

był tu gmach główny, oddział zakaźny, kostnica, dom dyrektora… całość w formach gotyckich, teraz cały szpital chowa się w zieleni ..

Szpital - Przybyszewskiego 041

Szpital - Przybyszewskiego 037

Wracając w kierunku centrum północną stroną mijamy zabudowę z okresu po wojennego, a widoczne   bloki 29-35  to tzw. zespół handlowo- mieszkaniowy Rondo zbudowane w latach 1958 – 1965. Budowa z przygodami bo i napotkany poniemiecki bunkier, przy wysadzaniu wiele szyb wokół wyleciało… ale i ktoś zauważył, że bloki zbudowano bez wentylacji, całkowity brak przewodów wentylacyjnych……potem uzupełniono  ( projektowali Bogdan Cybulski, Józef Iwiański, Stefan Słoński)   

             11.8.14 040  

  pod  23  interesujące zabytkowa  kamienica z 1905 roku, projektowana przez  Paula Pitta dla O. Fechnera

11.8.14 069 Kopia

11.8.14 070

od ulicy Grunwaldzkiej warto  odbić w bok na ulicę Marcelińską, gdzie można zobaczyć jedyną w Poznaniu cerkiew, cerkiew pod wezwaniem św. Mikołaja.

7a 041

Budynek pochodzi z początku XX wieku a pierwotnie służył  jako stajnia dla pruskiego pułku kawalerii. Parafia prawosławna w Poznaniu została utworzona w latach 20. XX w. Początkowo była to placówka wojskowa  Do czasu zaadaptowania stajni, w roku 1924 roku, wyznawcy prawosławia spotykali się w domach prywatnych. W powstaniu cerkwi udział mieli rekruci  także biali emigranci ze Związku Radzieckiego (na prawach azylu)… W okresie międzywojennym kościół służył jako cerkiew garnizonowa dla żołnierzy prawosławnych…

7a 039

Cerkiew niepozorna z zewnątrz, zachwyca przepychem wnętrza.

1280px-Cerkiewpoznanska7

1280px-Cerkiewpoznanska11

Wracając do Grunwaldzkiej na narożniku budynek Gmach Prasy Poznańskiej, od 68 lat siedzi tu redakcja „Głosu Wielkopolskiego”, kiedyś był  tu też „Ekspres Poznański” i „Gazeta Poznańska”

7a 099

a tuż obok kamienica nr 17 z 1897 roku, która może się podobać, licówka z dwukolorowej cegły, dwa boczne delikatne ryzality,w  szczytach jednym data budowy w drugim monogram,  ciekawe otwory okienne, ozdobne balkony… jest zabytkiem (A 481)…

7a 099 - Kopia (2)

7a 099 Kopia

Sąsiednia kamienica pod nr 15  z roku 1903, w spisie zabytków  (A 353). zbudowała ją firma Böhmer i Preul…. „oś budynku stanowi wykusz (rzecz bez której Niemcy obyć się nie mogli – gdyż dawał mieszkaniu przytulny – „gemütlich” – kąt)…..  zwieńczony szczytem łączącym konstrukcję drewnianą z murem – rzecz przez Böhmera i Preula ulubiona”  to z przewodnika po Poznaniu Marcina Libickiego

 7a 100 - Kopia (2)

7a 100 Kopia

7a 101

sąsiednie budynki  pod 13 stara kamienica, też z wykuszami , ale… nie znam jej…   obok nowy powojenny budynek , który stoi na miejscu kamienicy z 1907 …

 Grunwaldzka 111

zbudowanej przez Böhmera  i Preula, 

Fotopolska_124499

Po północnej stronie koszary i ulica Szylinga ale o nich potem i dalej neorenesansowa Willa Flora, willa z 1872 roku zbudowana dla żony Wilhelma II, Cesarzowej Wiktorii.

25.7.14 152

Willa Flora to jeden z nielicznych ocalałych budynków ogródków rozrywkowych z restauracjami, z kręgielniami, z muszlą koncertową,… należała do architekta i budowniczego Bolesława Margowskiego.   Ogródki były bardzo popularne w Poznaniu na przełomie XIX i XX wieku oraz w okresie międzywojennym… W latach 1927- 1932 działało tu Polskie Przedsiębiorstwo Filmowe Popfilm. Podczas wojny willa uszkodzona, po wojnie przerobiona na biura… a ogrody… zdewastowane……. takie czasy, ale budynek jeszcze się trzyma….

Grunwaldzka1

Dalej teren i płot I Liceum Ogólnokształcącego i Gimnazjum „Marcinek „

25.7.14 154

dalej widoczne zabudowania dawnej elektrowni Jeżyce

25.7.14 156

Pod jedynka budynki dawnej elektrowni gminnej  Jeżyce, uruchomionej 01.08.1899 roku. Pierwsza elektrownia jeżycka już nie istnienie, nie ma po niej śladu, budynki pokazane to elektrownia późniejsza. 

Widok od strony „Marcinka”

Fotopolska_120750 Kopia

Pierwsza jeżycka elektrownia powstała 1893 roku, uruchomiono ją 1 grudnia 1993  i znajdowała się na ulicy Karola dzisiaj ulica nazywa się Słowackiego. Elektrownię budowała firma Siemens und Halske… Była za mała ze względu na  zapotrzebowanie  … i dlatego Gmina Jeżyce postanowiła wybudować nową…widoczną na obrazku wyżej i niżej…

Teraz pozostałości po elektrowni pilnuje Tadeusz Kościuszko

Pomnik Kościuszki3

Gmina zakupiła grunt o pow. 8 morgów między ulicą Bukowską i Cesarzowej Wiktorii (Grunwaldzka), na terenie dawnego placu zabaw ludowych Szermera. 2 morgi przeznaczono na budowę  elektrowni (na pozostałości postanowiono wybudować szkołę, dzisiaj „Marcinek”). Budowę zlecono  również  firmie  Siemens und Halske.

25.7.14 157

Elektrownia została oddana do użytku Gminie Jeżyce  dnia 1 sierpnia 1899. Budynki wybudowała firma Jana Bajona z Jeżyc,  urządzenia dostarczyła i zmontowała firma Simens und Halske.. Stara elektrownia przy Karola (Słowackiego) została zamknięta…

Widok od strony Bukowskiej

25.7.14 166

Dzisiaj w budynkach mieszczą się różne firmy,  Enea, także Hala klubu sportowego „Energetyk”

Grunwaldzka7

Na zakończenie spaceru po ulicy Grunwaldzkiej.. i chyba na początek  spaceru po Bukowskiej i… po Jeżycach , taki wspólny punkt, czyli pomnik Tadeusza Kościuszki przy zbiegu tych ulic..

Pomnik Tadeusza Kościuszki

Pomnik wykonany wg projektu   Zofii Trzcińskiej – Kamińskiej, był on  rekompensatą  za rezygnację z  pomnika  Wilsona….   Pomnik został zaprojektowany na Pewukę – 1929 r, pierwotnie stanął patynowany gipsowy, po wystawie zastąpiono go  pomnikiem z brązu, uroczystego odsłonięcia pomnika odbyło się w 12 rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego 27 grudnia 1930 roku i stał on przed wojną u wylotu Bukowskiej…(widoczny na starym zdjęciu)

Fotopolska_13796-1

Pomnik T Kościuszki 1

Podczas II wojny Światowej zniszczony przez Niemców, odbudowany w 1967 r, pomnik odlano z dzwonu, który spadł z wieży Zamku Cesarskiego…

  akt erekcyjny, warto poczytać….

Akt_erekcyjny_pomnika_Tadeusza_Kosciuszki_w_Poznaniu(02)

Na tyle spaceru po ulicy Grunwaldzkiej, kilka miejsc ciekawych jeszcze zostało, na potem, … zapraszam na spacer po Jeżycach i ulicy Bukowskiej…..

 

 

Dodaj komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.