Plac Wolności i Aleje Marcinkowskiego i Ulica Paderewskiego
Bazar
Bazar to najciekawsza, i najbardziej znana budowla przy ulicy Paderewskiego i później przy Placu Wolności.
Powstanie „Spółki Bazar” i budowa Hotelu
26 czerwca 1838 r., z okazji dorocznego zjazdu ziemian na jarmarku świętojańskim, w mieszkaniu dr Karola Marcinkowskiego w Poznaniu zapadła decyzja założenia spółki akcyjnej „Spółka Akcyjna Bazar”. W skład jej komitetu wykonawczego weszli: lekarz i społecznik Karol Marcinkowski, ziemianie: Józef Łubieński, Józef Szułdrzyński, Maciej Mielżyński, sędzia Gregor, mistrz ciesielski Antoni Krzyżanowski i kupiec Stanisław Powelski. Zadanie spółki było zbudowanie gmachu na hotel dla polskiej klienteli i sklepów dla polskich kupców. Nie bez trudu zebrano kapitał w wysokości blisko 90 000 talarów pruskich. W ogromnej większości udziałowcami byli ziemianie z Maciejem Mielżyńskim, bez którego zaangażowania projekt nie doczekałby się realizacji. W 1838 komitet zatwierdził projekt Ernsta Steudenera i w tym samym roku ruszyła budowa pod kierownictwem architekta E. Steudenera i A. Krzyżanowskiego. Gmach hotelu zaczęto wznosić przy nowo powstałej ul. Nowej (dziś Paderewskiego), która połączyła Stare Miasto z Nowym Miastem – Placem Wilhelmowskim. Gmach hotelu, któremu nadano nazwę „Bazar”, budowa została ukończona w 1842 r.
Kiedy obok wykupiono kamienicę Łąckich narożną, możliwe było zbudowanie w latach 1898–1899 drugiego skrzydła. Nowe skrzydło projektował Roger Sławski. Po wybudowaniu nowego skrzydła, Bazar stał się największym świeckim budynkiem w Poznaniu (do czasu wybudowanie Zamku Cesarskiego).
Cele spółki
Głównym celem spółki było, według statutu „podniesienie przemysłu, rękodzieł, rolnictwa i handlu narodowego”, oczywiście polskiego. W tym celu 85 członków spółki zrzekło się w 1843 r. z dywidend od swych akcji. Dzięki temu Bazar szybko stał się centrum polskiego życia gospodarczego, politycznego i kulturalnego oraz najważniejszą ostoją polskości na terenie zaboru pruskiego. Pod pozorami instytucji o charakterze kulturalno-rozrywkowym, stworzono ośrodek stałej współpracy, mający służyć rozwiązywaniu aktualnych zagadnień i działań o charakterze narodowo-politycznym. W „Bazarze” swoją siedzibę miały: Centralne Towarzystwo Gospodarskie, Bank Włościański (do 1898), Towarzystwo Naukowej Pomocy dla Młodzieży Wielkiego Księstwa Poznańskiego, Towarzystwo Ludoznawcze, Towarzystwo Wykładów Ludowych, Kasyno Towarzyskie (później Koło Towarzyskie), a także przez pewien okres Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Koła towarzyskie skupiały polskich patriotów (w 1858 według danych policji na 295 członków 78 uznano za „skompromitowanych politycznie”) ze wszystkich klas społecznych, od hrabiów Augusta Cieszkowskiego oraz Tytusa i Jana Działyńskich po młynarza Józefa Essmana. Tu powstały takie tytuły prasowe jak: Dziennik Poznański, Kurier Poznański i Orędownik. W Bazarze obradował Centralny Komitet Wyborczy, który przygotowywał polskie listy kandydatów do Sejmu Pruskiego i Parlamentu Rzeszy. Miał też tu swój „sklep żelazny” Hipolit Cegielski (na fasadzie od strony ulicy Paderewskiego tablica upamiętniająca ten fakt ).
Wybuch Powstania Wielkopolskiego
W listopadzie 1918 r. w hotelu rozpoczęła swe urzędowanie Naczelna Rada Ludowa. 26 grudnia 1918 r. gościł tu Ignacy Paderewski, którego przemówienie z okna w dniu 27 grudnia 1918 uruchomiło kaskadę zdarzeń, które doprowadziły do wybuchu Powstania Wielkopolskiego. W „Bazarze” początkowo była główna kwatera dowództwa i kierownictwa politycznego powstania oraz misji wojskowych aliantów. Na zewnętrznej ścianie gmachu, na narożniku Al. Marcinkowskiego i ul. Paderewskiego, wmurowano w 1928 r. tablicę upamiętniającą pobyt Paderewskiego, zniszczoną podczas wojny odrestaurowano w 1978 roku.
Okres międzywojenny
Po 1918 roku Hotel Bazar pełnił funkcję luksusowego hotelu, słynął też z restauracji o olbrzymim wyborze dobrego gatunku win, w tym okresie przebudowano pomieszczenia hotelowe i restaurację, odrestaurowano sale Białą i Amarantową, w których odbywały się ważne narady, obchody, wystawy obrazów, zabawy karnawałowe..(znane były zabawy karnawałowe w Bazarze w Białej Sali: bale prasy, ziemian, ziemianek, prawników, ekonomistów…..) W 1938 roku gościł w Bazarze Kiepura, zebrany tłum zmusił śpiewaka do zaśpiewania z balkonu „O sole mio”. Nie gdzie indziej, jak właśnie w „Bazarze” odbyła się, zarówno przez I wojną światową, jak i w okresie międzywojennym, większość poważnych imprez i zgromadzeń o charakterze narodowym i kulturalnym. Bazar stał się ośrodkiem różnych niezwykle cennych i skutecznych inicjatyw dla przetrwania polskości w czasie rozbiorów i dla rozwoju życia politycznego i towarzyskiego w okresie międzywojennym.
Czas wojny
W 1939 roku Bazar dostał się w ręce niemieckie, część wyposażenia została wywieziona a ogromny szlachetnych trunków z całego świata zrabowany. W czasie walk w styczniu 1945 r. fronton hotelu został zniszczony i dodatkowo 7 lutego podpalony przez cofające się wojska niemieckie. Straty oszacowano na ponad 70%.
Okres powojenny
Odbudowę zaczęła Spółka Akcyjna Bazar Poznański- odgruzowano nieruchomość, zabezpieczono mury, wykonano dach, łącznie z konstrukcją dachową i odbudowano sklepy na parterze budynku. Spółka nie posiadała żadnych kapitałów, odbudowa odbywała się powoli i była uzależniona w dużej mierze od kredytów bankowych, natomiast miastu zależało na szybkim uruchomieniu hotelu ze względu na wznowienie Międzynarodowych Targów Poznańskich.
Z tych względów w 1949 roku Zarząd Miejski przejął gmachy hotelowe do częściowej odbudowy i eksploatacji. W lipcu 1950 r. hotel i później restaurację przejęło Polskie Biuro Podróży „Orbis”. Hotelowi nadano nazwę „Orbis Bazar” – przyszło „nowe”.
W roku 1978 Orbis wycofał się całkowicie z budynku, przez co Bazar zaczął popadać w ruinę, ale „Orbis” nadal pozostawał formalnym właścicielem. W 1990 roku spółka Bazar Poznański, istniejąca nieprzerwanie przez cały okres powojenny, podjęła działania prawne i odzyskała zniszczone budynki Hotelu Bazar. Po ponad 40-tu latach budynki znalazły się ponownie pod zarządem prawowitych właścicieli. Pierwszym działaniem spółki było przywrócenie funkcji handlowej lokali usytuowanych na poziomie parteru kompleksu budynków, tak jak to było na początku istnienia Bazaru. Budynek przy ulicy Paderewskiego, po remoncie, funkcjonuje jako nowoczesny biurowiec. W 2005 roku wyremontowano fasadę od strony Alei Marcinkowskiego przywracając jej bogaty, neobarokowy wystrój. Obecnie remontowane są historyczne wnętrza i w niedługim czasie wznowi działalność wysokiej klasy hotel.
Architektura
Stare, trzypiętrowe skrzydło Bazaru od ul. Paderewskiego zbudowane na rzucie wydłużonego prostokąta, projekt Ernsta Steudenera. Fasada w stylu neoklasycystycznym z podniesionym do poziomu dachu portykiem dzielonym pilastrami, zwieńczona trójkątnym tympanonem, po bokach dwie czworoboczne wieże.
Decydujący o reprezentacyjnym charakterze motyw wież i portyku, nawiązujący do symboliki władzy dawał wyraz polskim roszczeniom. Wewnątrz znajdowały się sklepy, pokoje hotelowe, restauracja, sala bilardowa, czytelnia gazet oraz wielka sala, w której odbywały się bale, koncerty, a także spotkania organizacji polskich mających siedziby w Bazarze.
Skrzydło od Alei Marcinkowskiego
wykonano w stylu neobarokowym według projektu Rogera Sławskiego i Stanisław Mieczkowski. Budynek jest interesującym połączeniem koncepcji modernistycznych z kostiumem barokowego pałacu. Na parterze nowego skrzydła handlowe z dużymi, nowoczesnymi oknami, pomiędzy nimi, na osi fasady, znalazł się monumentalny portal.
Wysoka fasada Bazaru zakończona została dwoma szczytami oraz ciągiem waz tworzących bardzo malowniczą i efektowną strukturę wyraźnie nawiązującą do barokowej architektury pałacowej.
