Święty Marcin
Nazwa ulicy wywodzi się od osady, która powstała w XII wieku wokół kościoła Świętego Marcina , nazywano tą osadę przedmieściem Świętego Marcina , albo krócej Świętym Marcinem i dlatego to nie ulica świętego Marcina ale ulica Święty Marcin. Ulica z bogatą historią, najpierw było w miarę, potem zaraza i głód 1625r,.. w roku 1797 przedmieście Święty Marcin został włączony do miasta i od tego czasu zamiast parterowych domków zaczęła się budowa wielopiętrowych kamienic czynszowych z ciekawymi fasadami, …. zachodnie przedłużenie ulicy kiedyś nazywało się ul. Wjazdową, potem Marszałka Piłsudskiego … potem od 1945 do 1989 ulicę nazwano ulicą Czerwonej Armii, ale bez własnej woli….
Ulica biegnie od Placu Wiosny Ludów do Mostu Uniwersyteckiego , do Ronda Kaponiera. Ulica to dwa różne odcinki, pierwszy wąski od Placu Wiosny Ludów do kościoła Świętego Marcina i drugi od kościoła do Mostu Uniwersyteckiego…
I ten węższy odcinek ulicy, spadający od kościoła w kierunku Placu Wiosny Ludów…
Pierwszy pomnik Adama Mickiewicza na ziemiach polskich
Historia powstania pomnika
Adam Mickiewicz w Wielkopolsce był bardzo popularny. Wiadomość o śmierci Adama Mickiewicza, który zmarł w 26 listopada 1855 roku w Konstantynopolu, bardzo szybko dotarła do Wielkopolski. W Wielkopolsce przyjęto w Poznaniu z głębokim żalem. W Poznaniu szybko powstał komitet do uczczenia śmierci poety na czele z Teofilem Mateckim. Komitet zorganizował specjalną uroczystość żałobną ku czci Wieszcza, symboliczny pogrzeb, który odbył się 15 stycznia 1856 roku w kościele św. Marcina. Na uroczystość w Poznaniu przybyły tłumy Wielkopolan, składając hojne datki kwestującym damom. Datki pokryły koszty uroczystości i została nadwyżka. Wówczas Komitet Organizacyjny wpadł na pomysł, aby wystawić Mickiewiczowi pomnik, Wielkopolanie dołożyli pozostałość i w 9 sierpnia 1957 roku pomnik był gotowy. Pomnik wykonał gorący wielbiciel i znajomy Mickiewicza – Władysław Oleszczyński. Cały proces twórczy jest udokumentowany zapiskami Oleszczyńskiego, pierwszy odlew gipsowy został przysłany do Poznania już w 1856 i spotkał się z przychylnym przyjęciem. Po sporach dotyczących materiału, z którego miał być wykonany pomnik, wybrano „conflant” (kamień podobny do marmuru) i Oleszczyński przystąpił do odkuwania pomnika. 9 sierpnia 1857 roku pomnik został ukończony i wysłany koleją do Poznania. Komitet przyjął rzeźbę z entuzjazmem. Kłopot był jednak z odpowiednim miejscem na wyeksponowanie pomnika – okres zaborów ograniczał możliwości. Pomysł aby pomnik stanął przy kościele św. Marcina, też spotykał na opór władz pruskich. Dopiero wystąpienie w parlamencie pruskim Stefana Bendkowskiego, które ośmieszyło decyzję władz prowincjonalnych zmusiło do zmiany stanowiska rządu i księcia-regenta wyrażając zgodę na wystawienie pomnika Wieszcza. 27 grudnia 1858 roku przewodnicy komitetu Teofil Matecki otrzymał od ministra spraw wewnętrznych Flotwella oficjalną zgodę. Odsłonięcie pomnika w ogrodzie przy kościele św. Marcinie odbyło się uroczyście 7 maja 1859 roku. Był to pierwszy pomnik Adama Mickiewicza na ziemiach polskich.1890r. u stóp cokołu umieszczono postacie przedstawiające Wisłę, Wartę i Niemen autorstwa Władysława Marcinkowskiego.
Pomnik przed 1903 z postaciami Wisły, Warty i Niemena
Przebudowa
Pod koniec XIX wieku zaczęto dyskutować nad przebudową pomnika. Pomnik, choć pierwszy na ziemiach polskich dość blado wypadał w porównaniu z wielkimi pomnikami poety w innych miastach (Kraków, Warszawa), a także obawy o trwałość materiału powodowy, że wystąpiono o zgodę na przebudowę. O zgodę na przebudowę pomnika wystąpiono w listopadzie 1902 roku i czerwcu 1903 zgodę uzyskano.
Kamienna figura wykuta przez Oleszczyńskiego została zastąpiona odlewem brązowym, a wokół wybudowano okazałą balustradę przyozdobioną dwoma figurami z brązu – dziewczynkę podającą wieszczowi wiązankę kwiatów, druga chłopca trzymającego urnę jako symbol przeszłości. Przebudowy podjął się znany poznański rzeźbiarz Władysław Marcinkowski, balustradę zaprojektował Roger Sławski. Przebudowę zakończono w październiku 1904 roku, pomnik kamienny wykony przez Oleszczyńskiego został przeniesiony na dziedziniec Poznańska Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Obydwa pomniki przetrwały do 1939 roku, kiedy to zostały zniszczone przez okupanta.
pomnik po przebudowie
Odtworzenie pomnika
Na początku lat 90. przystąpiono do odnawiania dziedzińca Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i wtedy zaczęto mówić o odtworzenia pomnika Mickiewicza. W 139 lat po osłonięciu pomnika autorstwa Oleszczyńskiego w dniu 7 maja 1998 zebrał się komitet odbudowy pomnika Adama Mickiewicza. Rozpoczęła się zbiórka funduszy na ten cel. I w efekcie w 1998 roku pomnik został odsłonięty a odtworzył go rzeźbiarz, profesor Józef Petruk.
Odtworzony pomnik na dziedzińcu PTPN
Miejsce po pierwszym pomniku w ogrodzie kościoła Świętego Marcina
Z najciekawszych miejsc, obiektów na tej ulicy to Kościół Świętego Marcina, który kończy węższy i zaczyna ( a może odwrotnie) szerszy odcinek ulicy…
Kościół św. Marcina – najstarszy i do 1135 roku jedyny kościół parafialny na lewobrzeżnych obszarach Poznania. Dokładna data erekcji parafii nie jest znana. Z tej parafii wydzielono z parafii św. Marcina parafię św. Marii Magdaleny i parafię św. Gotarda. O parafii wspomina się w zachowanym dokumencie z 1244 roku kiedy Kapituła odstąpiła księciu Przemysłowi I tereny parafii św. Marcina i św. Gotarda na lokację miasta.
Historia
Nie wiadomo jak ten pierwszy kościół wyglądał, czy pierwotny kościół był drewniany czy murowany, czy przetrwał on do 1516 roku,. W 1516 roku zbudowano istniejący dotąd budynek kościelny, na starych fundamentach, w stylu późnogotyckim, bez wież i ze sklepieniem gwiaździstym… W 1657 świątynia została spalona przez Brandenburczyków i Szwedów, w roku 1670- 1686r odbudowana , zbudowano wieżę, potem w roku 1745 wieżę rozebrano ze względu na groźbę zawalenia. W 1771 roku kościół zniszczony przez Moskali i Prusaków, mimo remontu w 1834 stawał się ruiną. Niedzielne nabożeństwa przeniesiona do kościoła oo. Franciszkanów. Dzięki staraniom ówczesnego proboszcza – ks. M. Kamieńskiego wykonano kapitalny remont kościoła w latach 1838 – 1856. W 1925 roku przebudowa i remont (założono centralne ogrzewanie i odnowiono wnętrze). W 1928 r. dobudowano wieżę..
W 1939 kościół został zamieniony na magazyn zrabowanych dzieł sztuki sakralnej. W 1945 spłonął wraz z zawartością a 45-metrowa wieża kościoła, pochodząca z 1928 roku i ozdobiona płaskorzeźbami Marcina Rożka została wysadzono w powietrze. Z rzeźby pozostał się ino żebrak, który dzisiaj klęczy wmurowany na tylnej ścianie kościoła… Kościół został uszkodzony w 90%, zostały tylko mocno uszkodzone mury zewnętrzne. . Po wojnie najpierw kościół miał zostać rozebrany … potem w latach 1950-1954 odbudowano go w prostej formie gotyckiej. Rzeźba św. Marcina w tympanonie nad wejściem autorstwa Edwarda Haupta pochodzi z 1957 roku. Na zewnątrz kościoła, na północnej ścianie, tablica pamiątkowa ku czci ks. Piotra Wawrzyniaka polskiego księdza działacza społecznego, oświatowego i gospodarczego, patrona Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych.
Wieża
w 1928 r. dobudowano wieżę ( 45-metrowa) od strony ul. Święty Marcin, na wieży był zegar a nad nim dzwonnica. Na wieży umieszczono cztery rzeźby trzymetrowej wysokości postaci św. Wojciecha, św. Stanisława, oraz apostołów św. Piotra i św. Pawła autorstwa Marcina Rożka. Na froncie wieży na osi Alei Marcinkowskiego umieszczono płaskorzeźbę również autorstwa Marcina Rożka , przedstawiającą postać św. Marcina na koniu oddającego połowę płaszcza żebrakowi. Pozostałość tej rzeźby, żebraka z rzeźby Rożka, można oglądać na tylnej ścianie kościoła…. W nowej wieży zawisły trzy dzwony. Największy (1800 kg) a poświęcony Matki Boskiej, wykonał w 1747 r. poznański ludwisarz Christian Heinrich Witte drugi (800 kg)z 1563 poświęcony św. Marcinowi , trzeci (250 kg) św. Andrzejowi, z 1718 pochodzący z miejscowej odlewni Hammera. Zabytkowość dzwonów docenili nawet Niemcy podczas I wojny światowy , uznając je za zabytki pierwszej klasy. Teraz te dzwony wiszą powieszone pod dwuspadowym daszkiem, z tyłu kościoła.
Pozostałość z rzeźby Rożka – żebrak na tylnej ścianie kościoła….
Teraz te dzwony wiszą powieszone pod dwuspadowym daszkiem, z tyłu kościoła.
Wnętrza
Wewnątrz najciekawszym zabytkiem jest ołtarz z 1498r – tryptyk obrazujący życie św. Katarzyny, ołtarz pochodzący z kościółka cmentarnego w Świerzawie, w nawie południowej rzeźba Madonny z Dzieciątkiem z około 1510 roku ze szkoły wielkopolskiej. Polichromię kościoła wg projektu W. Taranczewskiego z 1957 roku, witraże autorstwa J. Piaseckiego (1960). W nawach witraże wykonała firma Maria Powalisz-Bardońskiej (1970), witraże za organami W Taranczewskiego (1970)
Rzeźba św. Marcina nad głównym wejściem dłuta Edwarda Haupta pochodzi z 1957.
Na południe od kościoła znajduje się pochodząca z 1911 roku grota Matki Bożej z Lourdes przekształcona w latach 30. XX wieku w wolno stojącą kaplicę przykrytą kopułą.
Tablica pamiątkowa ku czci ks.Piotra Wawrzyniaka
Obok kościoła plac pusty, kiedyś stała tu kamienica, gdzie mieścił się pensjonat Heleny Rzepeckiej i było także biuro Czytelni dla Kobiet…
Ulica Piekary
– biegnie połd.-zach. Od św. Marcina do ul. Ogrodowej. Istniało dawniej osobne przedmieście zwane Piekarami, na którym według świadectwa Łukaszewicza koncentrowali się piekarze. Ulica zachowała stale dawną nazwą (w niemieckiem „Bäckerstr.“). W brzmieniu polskim ustalono nazwę urzędowo 16. 6. 1919.
Ulica… rozwalona przez niezrealizowaną drogowo-tramwajową Trasę Piekary. Trasa miała przeciąć centrum miasta z północy na południe. Część starej zabudowy wyburzono, choćby drukarnię Jana Deckera lub kamienicę na narożniku ul. Piekary, gdzie był pensjonat Heleny Rzepeckiej, trasa nie powstała, powstały jeno punktowce, które miały pokazać, że idzie nowe, „… nadający monumentalny charakter zachodniej części ulicy Piekary…”. Podobno… ” Wpisywały się w szeroko zakrojony program modernistycznej przebudowy centrum miasta, który został zrealizowany jedynie w niewielu punktach”…..
Kilka obrazków Piekar
nr 9 kamienica powstała w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Centralną część zajmuje wielki portal prowadzący do wnętrza kamienicy, wsparty jest na dwóch kolumnach toskańskich. Nad wejściem wznosi się mniejszy portal z oknem ozdobionym po obu stronach rzeźbami lwów. Fasada kamienicy ozdobiona jest rzeźbami głów. Znajdują się one nad każdym oknem budynku, głowy zdobią też przejazd bramny
nr 18 na rogu ulicy Ogrodowej i Piekary, zbudowana w latach 1902-1903 w stylu Art nouvea. Projektantem i budowniczym był radny miasta Poznania oraz członek zarządu Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania – Ludwik Frankiewicz. Kamienica pięciokondygnacyjna, nakryta jednospadowym, ożywiona sztukaterią, wykuszami, balkonami, logiami, szczytem z każdej strony budynku.. niestety gubi tynk razem z ozdobami…
Piekary to też Pasaż Apollo – historyczny ciąg handlowo-rozrywkowy ,
Początki pasażu (rok 1846) to ogródek rozrywkowy kupca Conrada Lamberta – „Odeon” , potem rozbudowa… Można tu było tu było biesiadować, uczestniczyć w potańcówkach, przedstawieniach teatralnych (w zbudowanej muszli koncertowej), a później oglądać kino….
Pasaż wpisany jest do rejestru zabytków. Najbardziej interesujące obiektem to budynek kina Apollo z 1884, przebudowany kilka razy, odbudowany w 1945,
Kino najpierw było otwarte jako „Teatr powszechny” potem przebudowane w 1927 roku i nazwane Kino „Metropolis”, podczas wojny zmieniono kino na „Teatr Varietes Metropol”. Po wojnie Kino „Apollo”……, długo było remontowane i na nowo otwarte w 2005 roku – dwie sale, 490 miejsc teraz w Sieci Kin Studyjnych….
wejście od ulicy Ratajczaka
Następny spacer dalej po Świętym Marcinie…zapraszam….