Miasto Poznań
Ratusz w Poznaniu
po raz pierwszy pojawił się w dokumentach w 1313 roku jako Domus consulum. Jego budowę zakończono około 1300 r. za panowania Wacława II Czeskiego (niektórzy twierdzą, że nie wiadomo kiedy, że to nie ta data, …. ). Ratusz z czasów początku XIV wieku pokazałem wcześniej, prawdopodobnie tak wyglądał jak w poprzednie wpisie… . Rozbudowano go w XV wieku. W 1504-1508 przebudowano wnętrza. W tym czasie rynek był zabudowany okazałymi domami elity miejskiej, i stał się już nie tylko placem handlowym ale i forum na którym toczyło się życie publiczne, wygłaszano obwieszczenia, wyroki, odbywały się kary chłosty….. i się działo.. Z tego okresu dekoracja portalu z inskrypcją: ”Usta sprawiedliwego głoszą mądrość i język jego mówi i to co słuszne”
i jeszcze jeden obrazek z tego tego okresu, obraz- waga, ratusz, rynek, i ruch na rynku…
Wieżę wzniesiono na przełomie XV i XVI wieku na ówczesnym północno-zachodnim narożniku. W roku 1529 została kolejny raz nadbudowana , w 1532r ze składek mieszczan , zainstalowany został, „horologium circa” czyli zegar miejski. Pierwsza wyraźna o nim wzmianka pochodzi jednak dopiero z 1534 roku. ( Najstarszy zegar w Poznaniu istniał już około z 1431 roku, może i wcześniej…, był na wieży Zegarnej, najwyższej baszcie w obrębie murów miejskich, między zamkiem a Bramą Wrocławską, kiedyś wieżę nazwano Czerwoną, czasem Białą.. … ).
W 1536 w mieście wybuchł wielki pożar, zaczęły się remonty (1540-1542) ratusza szczególnie wieży, nie bardzo skutecznie , wieża nadal groziła zawaleniem. . W 1550r Rada Miejska podpisała umowę na gruntowną przebudowę wieży połączoną z rozbudową ratusza, z architektem Janem Baptystą di Quadro z Lugano,
Giovanni Battista di Quadro – (ur. ? – zm. w 1590 lub 1591)
Włosko-polski architekt renesansowy, autor m.in. przebudowy poznańskiego ratusza. Był jednym z najwybitniejszych architektów renesansu w Europie Środkowej. Pochodził prawdopodobnie z Ponte Tresa koło Lugano , Tessyn Szwajcaria). Był jednym z najwybitniejszych tessyńskich architektów renesansu z okolic Como i w Europie Środkowej j. W dniu 13 marca 15509 podpisał z radą miasta Poznania kontrakt na przebudowę ratusza . W 1552r. objął funkcję architekta miejskiego w Poznaniu i sprawował ją do 1562 roku, chociaż wypłaty dla niego z kasy miejskiej dokonywano jeszcze w latach 1563, 1566, 1567, i 15670. Wykonywał wówczas różnorakie prace na rzecz miasta, mieszczan i szlachty oraz duchowieństwa w Poznaniu i prawdopodobnie również w innych częściach Wielkopolski. W latach 1568-1572 pracował przy przebudowie Zamku Królewskiego w Warszawie. Jego żoną była poznańska mieszczka Barbara Sztametówna. Korzystne zlecenia sprawiły że zgromadził spory majątek. Był właścicielem kilku nieruchomości w Poznaniu – kamienica przy Rynku 84 i ul. Wrocławskiej 11, a także cegielni, łaźni i winiarni mieszczących się w rynku. W 1575 wycofał się z działalności zawodowej, a jego fortunę pochłonęły procesy o długi. Zmarł w zapomnieniu w przyznanym mu przez Poznań wykuszu przy ul. Masztalarskiej.
Niżej kamienica Jana Baptysty di Quadro
Jego zachowane dzieła to: Ratusz w Poznaniu, na północnej fasadzie widoczny gmerk di Quardo, nagrobek bp. Adama Konarskiego w poznańskiej katedrze, budynek Wagi Miejskiej (jego przebudowa w 1553 roku i remont w 1573, odbudowany po II Wojnie Światowej ;
Do naszych czasów nie zachowały się kamienice w Poznaniu: Stary Rynek 84 –Pierwotnie kamienica gotycka sięgająca początków lokacji miasta. W latach 1554 – 1558 na zlecenie kupca Jana Rgilowskiego przebudowana przez Giovanniego Battistę di Quadro, budowniczego poznańskiego ratusza, który w roku 1556 stał się jej właścicielem na okres około ćwierć wieku. Dzisiejszy wygląd jest wynikiem powojennej przebudowy, kiedy to nadano jej formy z XVIII wieku. Rzeźbę na fasadzie kamienicy G.D. di Quardo autorstwa Władysława Marcinkowskiego ufundował Cyryl Ratajski (od 1923 roku właściciel kamienicy). Rzeźbę odlano z przetopionej głowy pomnika Bismarcka stojącego do 1919 roku na Placu Mickiewicza (decyzja Rady Miejskiej: wydać mistrzowi głowę Bismarcka celem należytego wykorzystania)
kamienica przy ul Wrocławskiej 11 w Poznaniu z połowy XVI wieku, kupiona i przebudowana przez G.D. di Quardo. Na fasadzie tablica pamiątkowa przypominająca o tym fakcie.
a to jego pomnik na tej kamienicy
Rozbudowa trwała do 1560r Ratusz zyskał nową wieżę, z której trębacz co godzinę trąbił, i obserwował miasto, trąbił też w razie niebezpieczeństwa…
Powiadają, że wieża była kiedyś wyższa o jedną trzecią, ale wichry i pioruny robiły swoje, wieża była coraz niższa po każdej odbudowie, inni zaś mówią że było inaczej, że to pan Twardowski porwany przez diabła miał się uchwycić szpica ratuszowej wieży i ją ułamać,….. choć stróże z ratusza różne opowiadali rzeczy, ponoć stary zegar wydawał czasem straszne dźwięki… to wieszczyło nieszczęście dla Poznania… Podobno na szczycie mieszkał też szary dziadek, pokazywał się podczas wichur… niektórzy go widzieli.…
Orzeł z ratuszowej wieży
Orzeł z ratuszowej wieży. Na szczycie ratuszowej wieży widać orła.
Historia tego orła sięga 1690-92 roku. To symbol miasta królewskiego, pełnił też rolę chorągiewki wietrznej oraz specjalnego metalowego pojemnika, do którego wkładano pamiątki i dokumenty związane z czasami budowy. To co dziś podziwiać możemy na ratuszu, to ptak, którego umieszczono w 1793r, na zamówienie rajców miejskich. Pierwowzór został zniszczony wraz z ratuszową wieżą, w trakcie czerwcowego huraganu w 1725 r.
W ramach działania Komisji Dobrego Porządku, w latach 1782 – 84 przeprowadzono remont generalny ratusza, i zdecydowano, że wieżę wieńczyć będzie okazały orzeł. Orła zrobiono z blachy trybowanej, w części nośnej z pojemnikiem na pamiątki. Pomalowano go białą farbą, na piersiach namalowano herby – króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (Ciołek) i drugi – Rzeczpospolitej. Ptak miał złocone koronę, dziób i szpony, oczy z górskiego kryształu. Wisi na wysokości 61 metrów od poziomu rynku, waży około 80 kilo, wysoki 1,8 metry i skrzydła 2 metry. We wnętrzu orła umieszczono puszkę z wieży z 1690 roku, która zawierała, zgodnie z zapisem dr Nikodema Pajzderskiego, różaniec z niebieskich i białych pereł, z małym krzyżykiem, uszkodzoną pieczęć woskową, czterech Ewangelistów, wykonanych w barwnym druku z r. 1690, relikwie nieokreślonego świętego, pieczęć woskową z wyciśniętym Agnus Dei, kartę papieru zaopatrzoną w krzyż i różne inicjały narysowane ołówkiem. Całość owinięta była pergaminem na którym zapisano „Świętości, które w Gałce były na wieży Ratuszny, która się obaliła przez Wielki Szturm”. W 1783 roku dołożono do puszki „na wiekopomną i niewygasłą pamiątkę (…) napisy na pergaminie i pieniądze polskie bicia tegorocznego”.
19 lipca 1783 roku odbyło się uroczyste osadzenie orła na wieży ratusza. Dokonał tego Szwajcar Jakób Brang, który przytwierdził orła do żelaznego drąga, ze względu na szacunek dla tego wizerunku, trzymał go przez rękawiczki i chusteczkę.
Naoczny świadek tak opisał moment umieszczenia orła na odbudowanej wieży ratusza:
Dnia 19 lipca 1783 na wierzchołek wieży orzeł z miedzi kształtnie zrobiony, herb na piersiach N. Króla i N. Rzeczpospolitej mający przy licznem ludu zgromadzeniu i odgłosie kapeli porządnie na galeryach tegoż ratusza rozłożony oraz przy rzęsistym armat strzelaniu, szczęśliwe przez szl. Jana Negra cieślę, mieszczanina poznańskiego jest zaprowadzony i gruntownie ustawiony
Do roku 1911 Polski Orzeł wisiał nad Poznaniem, mimo, że był to czas zaborów. Podnosił na duchu nie tylko poznaniaków, ale również rodaków w całym kraju. Na Warmii śpiewano : „Jeszcze Polska nie zgięła i zginąć nie myśli, bo w Poznaniu na ratuszu polski orzeł wisi..”
W 1910 rozpoczęto remont ratusza wraz z wieżą. W dniu 10 lipca 1911 roku, po 128 latach, zdjęto z wieży orła. Orzeł przetrwał w prawie nienaruszonym stanie poza zmyciem farby, utraty jednego oka, pokrycia, charakterystyczną dla miedzi, zieloną patyną … Pamiątki ze środka orła znalazły się w Królewskim Archiwum Państwowym Poznaniu, zaś orła pokazano na Wschodnioniemieckiej Wystawie Przemysłowo-Handlowej. Co do przyszłości orła wybuchł spór, nacjonaliści niemieccy domagali się, aby orzeł nie wracał na wieżę. Spór rozstrzygnięto ugodowo i orzeł wrócił na wieżę, ale zaopatrzony w niemieckie symbole,… przerobili mu koronę na koronę pruskich królów. Przeprowadzono też konserwację orła, uzupełniono brakujące oko, pozłocono koronę, dziób i szpony, pozostawiając patynę. Wymieniono także nity, a zawiasy przy pomocy których orzeł obracał się na iglicy, zastąpiono łożyskami kulkowymi. Do wnętrza zapakowano pamiątki – niemieckie gazety, dokumenty o rozwoju Poznania, o osiągnięciach władz niemieckich – plany zabezpieczenia miasta przed powodziami, zniesienie fortyfikacji, budowę mostu Rocha, powstanie Dzielnicy Zamkowej a także dokument gdzie przedstawiono plany prac remontowych w Ratuszu … w tajemnicy przed włożyli swoje opisy o wkładzie Polaków.
Po uzyskaniu niepodległości, już 1 maja 1919 r., ślusarz Leon Żuromski bez rusztowania tylko przy pomocy drabiny, wlazł na czubek wieży, usiadł okrakiem, odciął koronę pruską, która „uciskała” orła…
Zdjęty na rozkaz władz niemieckich w trakcie ostatniej wojny, przetrwał w piwnicy jednego z domów przy ulicy Żydowskiej. W 4 grudnia 1947 roku ponownie trafił na wieżę, a trębacz odegrał pierwszy po wojnie hejnał. We wnętrzu umieszczono wszystkie stare pamiątki i dokumenty, dołożone nowe: akt informujący o zawieszeniu orła wraz z nazwiskami osób i instytucji, które się do tego przyczyniły, trzy banknoty wyemitowane przez Narodowy Bank Polski na wyzwolonych w 1944 roku terenach, egzemplarze gazet: „Kuriera Wielkopolskiego”, „Głosu Wielkopolskiego” i „Polski Ludowej”, znalazła się też wizytówka prezesa Zarządu Głównego Związku Powstańców Wielkopolskich 1918/19 – Kazimierza Lisieckiego….
Ostatni raz Orzeł z wieży „ zszedł” w 1977 roku, z uwagi na konieczność wymiany masztu , i 6 lipca 1977 roku, na oczach tumu poznaniaków zdemontowano orła. Otwarto ptaka, spisano co było w środku i po przeprowadzeniu prac konserwatorskich, dołożone dokumenty i pamiątki. Włożono dokumenty podpisane przez prezydenta miasta, wojewodę poznańskiego i I sekretarza PZPR, 11 monet z 1977 roku, „Głos Wielkopolski”, „Ekspres Poznański” i „Gazetę Poznańską”, ponadto znalazły się w środku orła fotografie i informacja o nadzorze konserwatora.
8 września 1977 roku orzeł znowu pojawił się na szczycie ratuszowej wieży.
Więcej o poznańskim ratuszu później … zapraszam…