Arboretum Kórnickie
Arboretum należy do Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk. Zebrano tutaj bogatą kolekcję drzew i krzewów pochodzących z umiarkowanej strefy półkuli północnej. Szczególnie liczne gatunki reprezentują florę drzewiastą wschodniej Azji (Japonia, Korea, Chiny) i Ameryki Północnej. Powstanie tak bogatej kolekcji dendrologicznej jest wynikiem działalności kilku pokoleń osób związanych z Kórnikiem.
Park kórnicki
Za czasów Teofili Szołdrskiej – Potulickiej
Pierwsze zapiski o ogrodzie przy zamku pojawiły się już za czasów Uriela Górki, który założył przy zamku pierwszy ogród włoski i prowadził doświadczenia z uprawą winorośli. Nieco więcej o parku przy kórnickim zamku wiadomo z czasów Teofili Szołdrskiej – Potulickiej, która w drugiej połowie XVIII w. urządziła przy zamku park w stylu francuskim ze strzyżonymi żywopłotami, kamiennymi figurami zwierząt i wodotryskami. Józef Łukaszewicz w 1835 roku pisze: „…Potulicka w połowie zeszłego wieku zamek kórnicki i ogród przy nim w guście francuskim urządziła. W owym czasie zamek kórnicki, a nade wszystko ogród, do najpiękniejszych w dawnej Polsce należał… Ogród napełniony był ptaszarniami i wodotryskami rozmaitego kształtu. Tu sączyła się woda z paszczy lwa, opierającego przednie łapy na herbie familii Działyńskich, ówdzie tryskały jej strumienie z głowy wieloryba… Na kanale zamek oblewającym śnieżno białe łabędzie, po obszernym zamkowym dziedzińcu przechadzały się żurawie, pawie, bażanty…Dwie ogromne …oranżerie zawierały najrzadsze rośliny zagraniczne. W jednej części ogrodu stał budynek, znacznej wielkości, przeznaczony do hodowli jedwabników….”. Podobnie jak Łukaszewicz o kórnickim ogrodzie, oglądanym w dzieciństwie, wypowiada się Edward Raczyński (ur 1786), wspomina on też o „dwóch wysokich budynkach przeznaczone do hodowli jedwabników….”
Ogród Teofili znajdował się po zachodniej stronie głównej alei lipowej prowadzącej do Bnina.
Powstania tego ogrodu, początek XVIII wiek, określić można na podstawie wieku starych lip rosnących przy tej alei. Przed 1771 rokiem w ogrodzie wybudowano dwie ośmioboczne , dwukondygnacyjne altany (pawilony), które służyły niegdyś, zgodnie z duchem baroku, wykwintnej rekreacji. Zdobiły one jeszcze ogród w 1836 roku. W 1845 przebudowano jedną z altan z przeznaczeniem na bibliotekę a drugą z altan rozebrano. Pawilon wpisany do rejestru zabytków 655076 116/A z 01.06.1968
Plan ogrodu barokowego powstałego za czasów Teofili Potulickiej wykonał na zlecenie Tytusa Działyńskiego geometra Ziehlke.
Romantyczny Ogród Tytusa Działyńskiego i Jana Działyńskiego
Po śmierci Teofili Potulickiej ogród podobnie jak zamek uległ zaniedbaniu. Brak stałego doglądu właścicieli nie sprzyjał dbałości o ogród. Przejęcie Kórnika przez Tytusa Działyńskiego stan ten zmieniło. Tytus dokonał przebudowy parku w latach 1826 – 1860 roku na wzór podobnych obiektów w Anglii, we Francji i w Niemczech. Już od 1826 roku rozpoczął gromadzenie kolekcji drzew i krzewów. Pierwsze dostawy docierały w roku 1826 i 1827 a w 1828 roku rudowano stare drzewka owocowe, stare topole… Jednak właściwa likwidacja starego ogrodu, jak wspomina Z. Celichowski, rozpoczęła dopiero się w 1840 roku, intensywne prace były prowadzone wiosną 1841 roku. W trakcie przebudowy parkowi nadano charakter parku angielskiego, który charakteryzuje się swobodnym układem grup drzew, rozległymi przestrzeniami łąk i dalekimi perspektywami.
Około 1845 roku rozbudowano jedną z altan przeznaczając na pomieszczenia biblioteki. Druga altana została rozebrana. W tym czasie włączono do parku tereny po wschodniej stronie. Cały czas do Kórnika trafiały transporty drzewek,– magnolie, cyprysy, tulipanowce, perukowce, glediczia, złotokap, ościał, dereń, bez, irga, żywotniki, czarne orzechy, miłorzęby, różne odmiany drzewek iglastych, różne rodzaje nasion kwiatów na klomby…..
W części wschodniej wybudowano pawilon – altana zwany „ angielskim stogiem” i lodziarnię (nieistniejące). Kształtując architekturę ogrodu dla Tytusa ważnym był nie tylko materiał roślinny (kształt, kolor liści, kwiatów, a później owoców poszczególnych gatunków i odmian), ale także, decydujący o jej charakterze, sposób nasadzeń. Tworząc linie spacerowe brano pod uwagę aspekt cieszących oko widoków, zarówno z wewnątrz pałacu jak i zewnątrz. Urządzano punkty widokowe „na Bnin, na szopę, łąkę, na łąkę z sali jadalnej,”, także dbano o widok na pałac ze strony zachodniej z nad jeziora.
Nad parkiem dominowała malownicza bryła rezydencji z różnych miejsc wyglądająca inaczej.
W ogrodzie były grządki z warzywami nie tylko tymi powszechnie uprawianymi ale innymi mniej znanymi. Tradycyjnie w dniu 1 października odbywała się prezentacja zbiorów z przypałacowych warzywników i sadów, na którą spraszani byli liczni goście. Tytusowi, posiadającem własną wizję kórnickiego ogrodu, trudno było dogodzić o czym przekonywali się niektórzy zatrudniani ogrodnicy. Tytus Działyński, a następnie jego syn Jan sprowadzali do Kórnika nasiona i sadzonki licznych drzew i krzewów, najczęściej nie znanych wówczas w Polsce, ze szkółek i najbardziej znanych zakładów ogrodniczych w Anglii, we Francji, Holandii i Niemczech, wydatkując na ten cel poważne sumy. Szczególnie Jan Działyński w latach 1860-1880 zgromadził tu kolekcję liczącą około 1500 gatunków. Były to niewątpliwie najbogatsze zbiory dendrologiczne na ziemiach polskich i jedne z największych w Europie.
Tytus i Jan Działyński tworzyli kolekcję drzew i krzewów w Kórniku z wyraźnym celem założenia tu wyższej szkoły leśnej i ogrodniczej. Ludwik Plater pisze „Tytus Działyński …… za pośrednictwem wykształconego w leśnictwie rodaka naszego Trąbczyńskiego (pisownia oryg. – W.Ch.) urządza obszerne lasy swoje i ma oprócz tego w zamiarze utworzenie szkoły leśnej”. Do idei szkoły rolniczej i leśnej wrócił Jan Działyński , który zaraz na początku swojej działalności, przedłożył 8 marca 1861 r. projekt wyższej szkoły agronomicznej w Kórniku. Kłopoty z zaborcą za udziały w powstaniach uniemożliwiły zrealizowanie tych projektów. Jan Działyński jest twórcą wspaniałego parku w Gołuchowie.
Piaski
Oficyna folwarczna zlokalizowana przy ul. Średzkiej, zwana później klasztorną, została zbudowana około połowy XVIII w. na przedmieściu Piaski, gdzie mieścił się gościniec pański Piaski, służący do obsługi podróżnych przybywających drogą średzką. W 1857 r. w domu tym osadzono pierwsze trzy siostry miłosierdzia sprowadzone do Kórnika przez Celestynę Działyńską. Siostry prowadziły tu, do 1900 r., szpitalik, przytułek i ochronkę dla dzieci. W momencie założenia Zakładu Badania Drzew i Lasu FZK i Ogrodów Kórnickich budynek przebudowano. W latach 30. XX wieku na parterze mieściły się biura ówczesnych Ogrodów Kórnickich, a piętro zamieszkiwał ich dyrektor.
Zapraszam na dalszy spacer po Kórnickich Ogrodach