Spacerem po Wielkopolsce 2 – Rogalin cd.

Spacerem po Wielkopolsce – Rogalin cd.

Głównym obiektem założenia pałacowo – parkowego

Rog2 002

4 Pałac

jest barokowo-klasycystyczny pałac zbudowany przez Kazimierza Raczyńskiego w latach 1770 – 1776 a dzieło to kontynuował zięć Filip Raczyński i wnuk Edward. Zwieńczenie pałacu stanowi postać rzymskiego tarczownika, na którego tarczy umieszczone zostały litery KR inicjały pierwszego właściciela pałacu. Tympanon nad wejściem jest ozdobiony używanym przez Raczyńskich herbem Nałęcz. Z głównym budynkiem pałacu połączone są skrzydła dwóch oficyn bocznych. Przestrzeń zawartego między skrzydłami dziedzińca zamykało ogrodzenie z bogato dekorowaną bramą. Od strony zachodniej do pałacu przylega ogród francuski.

3029629_-palac--od-parku

Rogalin 3 006

Rogalin 3 140

Rogalin 3 018

Rogalin 3 017

W okresie międzywojennym pałac będący siedzibą Rogera Raczyńskiego, ówczesnego Wojewody poznańskiego i Ambasadora RP w Rumunii, był nadal chętnie odwiedzany przez przedstawicieli świata polityki i kultury. Podczas II wojny światowej siedziba została zaanektowana przez Hitlerjugend Gebietsfuhrerschule, a po jej zakończeniu działał tu m.in. ośrodek kolonijny i szkoła.

Rogalin 3 009

Rogalin 3 001

W 1949 r. powstał w pałacu Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu. Zwieńczeniem mecenasowskiej działalności rodu było powołanie w 1991r. przez Edwarda Bernarda, ostatniego męskiego potomka, Prezydenta RP na Uchodźstwie, Fundacji im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu. Zgodnie z wolą fundatora dzieła sztuki należące do rodziny mają być publicznie udostępniane w rogalińskiej siedzibie i poznańskim Muzeum.

2a Pałac

Zapraszam na dalszy spacer po Rogalina i Wielkopolsce.

 

Spacerem po Wielkopolsce 1 – Rogalin

Rogalin

Wieś Rogalin, sięga swymi początkami XIII w. Wspomniana we źródłach z 1294 r jako własność rycerskiego rodu Łodziów.  W roku 1766 roku dobra nabył Kazimierz Raczyński, wówczas zamożny szlachcic i pisarz wielki koronny. W latach 1770 – 1776 wybudował w Rogalinie swą rodową siedzibę, która pozostała w rękach rodziny do 1939. Rogalin swą sławę zawdzięcza pięknemu położeniu, ciekawej historii i niemal nienaruszonej kompozycji zespołu pałacowo-parkowego w typie zwanym „pomiędzy dziedzińcem a ogrodem” (entre coutr et jardin)- głównej siedziby zasłużonego dla Polski rodu Raczyńskich. Budowę, a następnie klasycystyczną modernizację swojej rokokowej siedziby Raczyński powierzył najlepszym artystom z kręgu królewskiego, wśród nich J. Ch. Kamsetzerowi i D. Merliniemu. Dzieło to kontynuowali jego następcy, Filip Raczyński, który był kuzynem, a zarazem zięciem Kazimierza, a prace zakończone zostały przez wnuka Kazimierza i syna Filipa – Edwarda, który już w warunkach utraconej niepodległości nadał założeniu romantyczny charakter.

Rog 002

Rogalin 3 007

Właściciele Rogalina:

  • Kazimierz Raczyński (1739 – 1824)

Rogalin 3 113

fundator pałacu i właściciel Rogalina w latach 1766 – 1784. Pisarz wielki koronny, starosta generalny wielkopolski,  marszałek koronny na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego…  Pochowany w kaplicy rodowej w Rogalinie.

  • Filip Raczyński (1747 – 1804)

Rog 1

Właściciel Rogalina w latach 1784 – 1804. Kuzyn i zięć Kazimierza, poseł na sejm, kupił pułk wojska i uzyskał rangę majora.. Pochowany w kaplicy rodowej w Rogalinie.

  • Edward Raczyński (1786 – 1845)

Rog 2

Właściciel Rogalina w latach 1810 – 1845. Syn Filipa, kapitan wojsk napoleońskich, poseł na sejm Księstwa Warszawskiego i Wielkiego Księstwa Poznańskiego, królewsko – pruski szambelan, dziedziczny hrabia pruski, zasłużony dla kraju mecenas nauki i sztuki. Fundator Biblioteki Raczyńskich i jeden z fundatorów Złotej Kaplicy w katedrze poznańskiej oraz pierwszego wodociągu w Poznaniu… Zginął śmiercią samobójczą i jest pochowany przy kościele w Zaniemyślu a jego serce w kaplicy rodowej w Rogalinie…

  • Roger Raczyński (1820 – 1864)

Rog 3

Właściciel Rogalina w latach 1845 – 1864. Syn Edwarda współtwórca Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, polityk, uczestnik Wiosny Ludów, po powstaniu styczniowym musiał uciekać z kraju przed aresztowaniem.. Zmarł w  1864Paryżu, pochowany w kaplicy rodowej w Rogalinie dwa lata później.

  • Edward Aleksander Raczyński (1847 – 1926)

Rog 4

Właściciel Rogalina w latach 1864 – 1926. Syn Rogera, tajny szambelan, kawaler orderów papieskich, żołnierz, podróżnik, mecenas sztuki, kolekcjoner… Pochowany w kaplicy rodowej w Rogalinie.

  • Roger Adam Raczyński (1889 – 1945)

Rog 5

Właściciel Rogalina w latach 1926 – 1945. Syn Edwarda Aleksandra, dyplomata, polityk, kolekcjoner, wojewoda poznański, wiceminister rolnictwa,…Zmarł w Atenach i tam został pochowany, urnę z jego prochami przeniesiono do kaplicy rodowej w Rogalinie w 1993 roku.

  • Edward Bernard Raczyński (1891- 1993 zmarł w wieku 101 lat i 7 miesięcy)

Rog 6

Syn Edwarda Aleksandra, brat Roger Adam Raczyński Dyplomata, polityk, pisarz, od 1918 w służbie dyplomatycznej, od 1934r ambasador w Londynie, w latach 1970 – 1986 Prezydent RP na Uchodźstwie, autor książek wspomnieniowych i o tematyce politycznej…

 1990 roku powołał fundację im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu , której przekazał zbiory malarstwa galerii rogalińskiej i inne dzieła sztuki pochodzące z pałacu oraz prawa własności do rezydencji w Rogalinie. Gestem tym uwiecznił kolekcjonerską i mecenasowską działalność Raczyńskich….

Zapraszam na dalszy spacer po Rogalinie…

Spacerem po Kórniku – 1a

Kórnik – historia
Pierwsze wzmianki o mieście Kórnik pochodzą z XII w. Wówczas miejscowość była osadą wiejską pod władzą rodu Górków – możnowładców wielkopolskich. W 1426r. Mikołaj Górka zarządził budowę murowanego pałacu zlokalizowanego na otoczonej fosą bagiennej wyspie. Łukasz Górka ok. 1437r. zlecił budowę kościoła parafialnego a po 1552 r odziedziczony majątek kórnicki przekształcił w swoją siedzibę rodową.

kornik02

Około roku 1450 miasto ulokowano na prawie magdeburskim. Herb miasta (czerwona brama forteczna z trzema basztami) wskazuje, że Kórnik był miastem obwarowanym. Do końca XVIII wieku Kórnik posiadał dwie bramy – północną (Poznańską) i południową, (Bnińską lub Średzką). Ówczesny plan Kórnika niewiele różnił się od dzisiejszego. Ulica zachodnia biegła bliżej jeziora i rozszerzała się ku południowi w wydłużony rynek. Przez miasto przebiegały dwie równoległe ulice, które schodziły się na krańcach miasta po stronie północnej i południowej. Centrum miasta stanowił rynek z ratuszem, waga miejska i dom pasterski, wzdłuż ulic stały drewniane domy mieszkalne, a za nimi zabudowania gospodarcze. W XVI wieku Kórnik stał się ważnym ośrodkiem dla Górków. W mieście rozwinęło się rzemiosło. Prawdopodobnie czynna była odlewnia metali. Świadczą o tym dwa przechowywane w zamku bloki mosiężne do podnoszenia mostu zwodzonego z polskim napisem „Uliano w Kurniku 1568”. Po bezpotomnej śmierci Stanisława Górki w 1592 r majątek przeszedł w posiadanie jego siostrzeńców Nałęczów Czarnkowskich, a w 1610 r. został sprzedany przez Andrzeja Czarnkowskiego Zygmuntowi Grudzińskiemu. W rekach Grudzińskich był do 1676 r. do czasu sprzedaży majątku Zygmuntowi Działyńskiemu. W rodzinie Działyńskich pozostał Kórnik przez dwa stulecia.

Kórnik za czasów Teofili z Działyńskich Szołdrskiej Potulickiej

g19 jadalnia

W latach dwudziestych XVIII wieku właścicielką Kórnika została córka Zygmunta Działyńskiego Teofila. Mimo młodego wieku i nie mogąc liczyć na swoich dwóch mężów Stefana Szołdrskiego starostę łęczyckiego, który zmarł 1737 r (pięć lat po ślubie) i Aleksandra Potulickiego starostę borzechowskiego (z nim rozwiodła się w 1754 r.) znakomicie poradziła sobie z prowadzeniem majątku i krótkim czasie zadbała o jego odbudowę i doprowadziła Kórnik i Bnin do rozkwitu, zamek zaś uczyniła prawdziwie pańską rezydencją..

Zamek_w_Kórniku_w_czasach_Białej_Damy Kopia

Osiągnęła to, między innymi sprowadzając do dóbr kórnickich Niemców w ramach osadnictwa „olęderskiego”, powstały nowe miejscowości np. Olędry Czmońskie , Olędry Radzewskie, Olędry Błażejewskie, Olędry Zwolskie, Olędry Borowskie (w Bibliotece Kórnickiej zachowały się trzy dość rzadkie mapy z nadaniami ziemi dla Olędrów). Zachowały się też resztki  cmentarzy osadników np w Błażejewku.

Błazejewkoa 006 Kopia

W jej majętnościach mieszkali Polacy, Niemcy, Żydzi (gmina żydowska posiadała w Kórniku synagogę i szkołę żydowską). Już w 1740 r. pańszczyznę w swoim majątku częściowo zastąpiła czynszami dzierżawnymi. Znana była także jako propagatorka rzemiosła w Kórniku; miała swoje „fabryki”, „załatwiała” mieszczanom kórnickim zwolnienie z podatków po pożarze Kórnika… Za czasów Teofilii z Działyńskich „Białej Damy” był niesłychany ruch budowlany – budowano, remontowano i modernizowano większe obiekty jak zamek, ratusz, kościół, wagę miejska, jatki, gościńce, po pożarze w 1752 powstała nowa bóżnica, kościół katolicki przebudowano stylu barokowym, w Bninie powstał nowy kościół protestancki, powstawały nowe domy… Teofila Działyńska była osobą niezwykłą, pierwsza kórnicka business women i to bogatą, posiadała: miasto Kórnik z zamkiem i folwarkami, Bnin z przedmieściami ponad 40 wsi i wielkie połacie leśne dochodzące aż do południa Poznania. Działanie kórnickiej „Rzędziochy” – tak nazywali Teofilę z Działyńskich Szołdrską Potulicką, sprawiło, że Kórnik stał się miastem znacznie większym i znaczniejszym od pobliskich Śremu i Środy. Zmarła w 1790 roku pozostawiając cały majątek jedynemu synowi z pierwszego małżeństwa Feliksowi Szołdrskiemu (zmarł on bezpotomnie w 1796 roku).

18.10. 021

Zapraszam na dalszy spacer po Kórniku z Działyńskimi

 

Spacerem po Kórniku – 17 – pozostałe zabytki Kórnika

Kórnik Ratusz
W wieku XVII stały w Kórniku dwie bramy – Poznańska i Średzka, dwa kościoły, szkoła, szpital i ratusz. W 1730 roku ratusz był remontowany. Budowę nowego ratusza rozpoczęto w 1773 – 1775 roku z fundacji Teofilii Szołdrskiej Potulickiej. Ratusz był podobny do ratusza bnińskiego jednak większy.

??????????????????

Stary ratusz spłonął od uderzenia pioruna 15 kwietnia 1909 roku. Rok później wybudowano nowy wg projektu Paula Pitta słynnego poznańskiego architekta tego okresu. Mury i elementy ciesielskie wykonali miejscowi rzemieślnicy Wacław Pełczyński i Antoni Ruczyński.

1 Ratusz Kórnik

8 001 Kopia

Jest budynkiem murowanym , neobarokowy , dwukondygnacyjny, posiada użytkowe poddasze, pokryty jest mansardowym dachem, na nim znajduje się piękną wieżyczka zwieńczona hełmem i iglicą. Architekt wygospodarował mały dziedziniec okolony z trzech stron skrzydłami budynku.

!b Ratusz Kórnik

8 004

Po kapitalnym remoncie w 2004 roku dziedziniec przebudowano na szklane patio a pod zegarem na ratuszowej wieży swoje miejsce znalazł kogut , który ogłasza pianiem, że właśnie minęło południe, codziennie w południe słyszymy też dobiegający z ratuszowej wieży hejnał kórnicki. W ratuszu mieści się siedziba Urzędu Miejskiego.

8 006 Kopia

3 Ratusz Kórnik

Na fasadzie ratusza tablica upamiętniająca  mieszkańców rozstrzelanych przez Niemców w 1939 roku.

8 008

Exekution von polnischen Geiseln

Rynek Kórnicki
z XV-wiecznym układem ulic, powstał w wyniku rozszerzenia głównej drogi prowadzącej przez miasto. Otaczające go kamienice mieszczańskie pochodzą z XVIII i XIX w.

panorama-kornika-2015-fotopluma-2

panorama-kornika-2015-fotopluma-3

1 Kórnik rynek Kopia

b 027 Kopia Kopia

1g Kórnik rynek

nowe3 008 Kopia

2 083

2 086

W latach 2014-2015 płytę rynku w Kórniku zmodernizowano zastępując stare bruki i starą zieleń płytami betonowymi…… sadząc trochę drzewek, dobrze, że choć zadbano o kawałek starego bruku z z1851 roku. Nie każdemu się podoba taki rynek22.02. 002 Kopia.

22.02. 005 Kopia

22.02. 009

22.02. 014

Synagoga i Ucho Igielne  
Żydzi w Kórniku mieszkali od XVI wieku. Opłacali podatki, mieli pozwolenie na handel „suknami, bydłami i wszelkiemi… towary”, wytwarzali też gorzałkę…. mieli  własną Synagogę, która istniała już przed 1623 rokiem. Nowa drewniana bożnica powstała w1767/1768 z fundacji Teofili Szołdrskiej – Potulickiej.

15-zdj

Miała oryginalną konstrukcję kopulastego sklepienia, dzięki ciekawemu wystrojowi wewnętrznemu bóżnica stanowiła jeden z najciekawszych obiektów żydowskiej architektury w Polsce.

472602_147081932140513_1441198484_o

KORNIK2

Synagoga została doszczętnie rozebrana  przez nazistów w 1940 roku. Dziś o jej istnieniu przypomina pasaż, którym niegdyś Żydzi przechodzili z rynku na modlitwy a na miejscu Synagogi  „Ogródek Jordanowski”  . Ze względu na swe rozmiary (1,5 x 10 metrów) potocznie zwany „Uchem Igielnym”.

21 005

21 004

kórnik 15.10 007

1m Kórnik rynek

Nad wejściem zachował się napis w języku hebrajskim i niemieckim o treści: „Oto jest brama Odwiecznego, wchodzą tędy sprawiedliwi”.

19 004
Pasaż został w 1979 roku odnowiony staraniem lokalnych społeczników szczególnie profesora archeologii Jerzego Fogla. W latach osiemdziesiątych XX wieku zgromadzono tu macewy z miejscowego cmentarza żydowskiego. Na drzwiach wejściowych umieszczone dwie tablice, informujące o synagodze i wiodącym do niej przejściu.

19 011

Brama do lapidarium otwierana jest raz w roku, 1 listopada. Jednak patrząc od tyłu na ten pasaż z zarośniętymi zielskiem i mchem, macewami … trudno coś dobrego powiedzieć….

Stara Poczta
Budynek starej poczty z końca XVIII w. przy ul. Poprzecznej, kryty łamanym, gontowym dachem, to jeden z najszacowniejszych zabytkowych budynków w Kórniku. Nie wiele wiadomo o jego przeznaczeniu pozostała tradycja ustna mówiąca, że to stara poczta.

3b 002

Hotel pod Białym Orłem
Budynek przy ulicy Poznańskiej 83 (obecnie 57) został wybudowany w 1900 roku przez Niemca Ernsta Kriegera.

hotel-pod-bialym-orlem-ernst-krieger-wtronahotel-pod-bialym-orlem-kornik-1931-strona

Prawdopodobnie od samego początku istnienia budynku znajdował się hotel oraz restauracja, którą Krieger prowadził pod nazwą „Restaurant zur Post”, prawdopodobnie mieściła się tutaj też poczta (budynek obecnej poczty powstał1909 r). W lipcu 1919 roku budynek kupili od Kriegera Pasikowscy i od jesieni 1919 roku rozpoczął swą działalność „Hotel pod Białym Orłem”. We wrześniu 1939 roku budynek przejmują Niemcy a rodzina zostaje wysiedlona. Po wojnie właściciele wracają do Kórnika i na krótko prowadzą restauracja do 1949 roku, później lokal handlowy.

ab 007

Willa Ruczyńskiego

budynek-antoni-ruczynski-kornik-1911-strona
Willa znajdująca się w Kórniku przy ulicy Poznańskiej 34, została wybudowana w latach 1910-1911. Architektem i budowniczym obiektu był Antoni Ruczyński, który w 1910r. uczestniczył również przy budowie nowego ratusza w Kórniku (nadzór) oraz probostwa w Bninie. Po zakończeniu II wojny w budynku mieściło się przedszkole, potem ośrodek zdrowia do 1987 roku, później piękny secesyjny budynek stał się ruiną i został sprzedany. I ostatnio mieści się w budynku – Motel i Restauracja „Nestor”.

kopia z ab 011 Kopia 

Gazownia

gazownia-kornik-1908-strona
Gazownię zbudowano w 1908 roku, projekt berlińskiego architekta Maxa Hempela, którego firma z godnie umową później dzierżawiła gazownię. W kompleksie znajdowały się kompleks produkcyjny gazowni, zbiornik na mokry gaz, mieszkanie, łaźnia miejska i budynki gospodarcze.

1 gazownia Kopia

Uważam, że wyżej pokazane kamienice podobnie budynek dawnej gazowni są jednymi z ładniejszych w Kórniku.

Spacerem po Kórniku – 16 – budynki dziedzińca północnego

Oficyna Nad Jeziorem – Australia
Oficyna zbudowana w 1757 roku po zachodniej stronie dziedzińca przez Teofilę Potulicką. Kiedyś wyglądała jak  Oficyna Wschodnia. Boczne pawilony , nieco wysunięte przed lico środkowego członu, były przeznaczone na mieszkania dla służby, część środkowa miała charakter pomieszczeń gospodarczych z oborą, chlewem i wozownią. W roku 1869 Jan Działyński podjął decyzję o przebudowie. Podwyższono część środkową o jedno piętro i umieszczono tam część zbiorów biblioteki. Przebudowała zeszpeciła widok oficyny ..

oficyna1 002
Antoni Gosiewski, drugi budowniczy oficyny, w liście do Jana Działyńskiego pisze „Nie będę taić, że front dzisiejszy oficyny bardzo jest dla mnie rażący…”  W latach 1872 – 1876 , ulokowano w oficynie zbiory biblioteki puławskiej (budowa gmachu biblioteki puławskiej). W tej oficynie znalazły też swoje miejsce australijskie zbiory Władysława Zamoyskiego. W czasie okupacji 1943 roku zaplanowano środkową oficynę przebudować na cele mieszkalne adaptując na mieszkania również poddasze bocznych pawilonów. Zbiory biblioteki przeniesiono do pawilonu w parkowego.

2 008
Przebudowa trwała do 1949 roku , po drodze ziszczono wszystkie elementy ozdobne oficyny. Oficyna w rejestrze zabytków nr 655071 116/A z 01.06.1968

widok z jeziora

02d 068 Kopia

Oficyna Wschodnia dawna stajnia i powozownia

oficyna 001
Zbudowana około 1755 roku po wschodniej stronie dziedzińca, architektura analogiczna do „Oficyny Nad Jeziorem”, tylko  większa kubatura .

1c obok zamku Kopia
Zbudowana około 1755 roku po wschodniej stronie dziedzińca, architektura analogiczna do „Oficyny Nad Jeziorem”, tylko  większa kubatura .

1f obok zamku Kopia

Oficyna – Klaudynówka

2 Klaudynówka Kopia
Zbudowana w 1791 roku przeznaczona na mieszkanie. Według niepotwierdzonych informacji 27 sierpnia 1801 roku urodziła się w tej oficynie Klaudyna Potocka
– stąd nazwa oficyny „Klaudynówka”. W 1827 w oficynie mieściła się administracja majątku, Za czasów Fundacji oficynę nazywano „domkiem pani Hrabiny”
– Maria Zamoyska urządziła tu tkalnię kilimów dla uczennic kórnickiej Szkoły Gospodarstwa Domowego.

aaa 014

Być może w oficynie wcześniej mieściła się pierwsza szkoła
założona w 1882 roku przez generałową Zamoyską, później przeniesiona pod Zakopane na skutek represji prusaków. A dzisiaj również warsztaty dla dzieci i dorosłych organizowane przez Bibliotekę Kórnicką.

2e Klaudynówka
W rejestrze zabytków nr 655072 116/A z 01.06.1968

Oranżeria (nieistniejąca)

oficyna i 002
Zbudowana przez Tytusa Działyńskiego przetrwała do 1942 roku kiedy to decyzją władz okupacyjnych została rozebrana a wraz z nią rozebrano mur z bramą do ogrodu.
Projekt ogrodzenia i bram opracowała Celina Działyńska , żona Tytusa.

Most

Zamek Kórnik1

Na planie ogrodu z 1827 wejście do zamku istniało od strony południowej. Dopiero w latach pięćdziesiątych XIX wieku podczas przebudowy zamku przez
Tytusa Działyńskiego zmieniono wejście główne lokalizując je od strony północnej.

3c mostek zamkowy Kopia

Zmiana lokalizacja wejścia wymusiła budowę mostu poprzez fosę. Most powstał okazały
i budowany był prawdopodobnie przez architekta lub budowniczego o wysokich kwalifikacjach. Wejścia na most do zamku pilnują rzeźby psa i dzika.

3

Obok wejścia na  most pomnik Tytusa Działyńskiego

19.10. 082

W rejestrze zabytków nr 655074 116/A z 01.06.1968

Pawilon Parkowy w parku

pawilon-parkowy-kornik-arboretum-1908
Przed 1771 rokiem w ogrodzie wybudowano dwie ośmioboczne , dwukondygnacyjne altany (pawilony), które służyły niegdyś, zgodnie z duchem baroku, wykwintnej
rekreacji. Zdobiły one jeszcze ogród w 1836 roku.

5f 031 Kopia

W 1845 przebudowano jedną z altan z przeznaczeniem na bibliotekę a drugą  rozebrano. Zbiory książek przeniesiono do zamku za czasów Fundacji w 1927 roku.W 1939 zmieniono dach rotundy zastępując go bardziej prostym. Dzisiaj  w Pawilonie mieszczą się niektóre pomieszczenia administracyjne Arboretum ale też organizuje się wystawy

3d1 004 Kopia

Istniejący pawilon wpisany do rejestru zabytków 655076 116/A z 01.06.1968. r

Ogrodzenie i bramy ogrodowe

oficyna i 001 Kopia

Dziedziniec  był odgrodzony od ogrodu kiedyś wspaniałym ogrodzeniem. Projekt ogrodzenia i bram opracowała Celina Działyńska , żona Tytusa.

niżej ta sama brama

ab 013

Do dzisiaj pozostała się tylko brama północna. Do 1942 roku istniała jeszcze  brama między oficyną Wschodnią i Klaudynówką, rozebrana razem z Oranżerią.

oficyna 001

Zapraszam na następny spacer po Kórniku.