Umocnienia Lewobrzeżne
Regularny obwód umocnień otaczał miasto od strony zachodniej i południowej, od północy łączył się z mocnieniami przy Forcie Winiary tj nadszańcem Magazynowego i lunetą Ceglaną przy Wzgórzu Świętego Wojciecha zaś na południowym wschodzie dochodził do Warty. Było to: sześciu bastionów, pięć nadszańców, kurtyn, ponieważ miasto znalazło się wewnątrz twierdzy stąd w obwałowaniach umieszczono 13 bram,…
Pierwszy z Bastionów – Bastion I Roder zamykający umocnienia od strony Warty
Między Bastionem I i następnym Bastionem II Brunneck została zbudowana na początku lat 50 Brama Dębińska , budowę osobiście nadzorował Fryderyk Wilhelm IV .
Pierwotnie nie planowana jej budowy, ale ze względu na zwiększający się ruch na południe od miasta, została przebita, jej przedłużeniem była Droga Dębińska – Droga kazał w 1820 roku wytyczyć książę Antoni Radziwiłł – droga prowadziła do pałacyku myśliwskiego na Dębinie, własności żony Księcia Ludwiki…
W 1855 roku od strony miasta na fasadzie bramy umieszczono figurę (w piaskowcu) Archanioła Michała (niektórzy uważają – że to Św. Jerzy… :)) dłuta Ludwika Sturmera. Po rozebraniu bramy w roku 1908 figurę przeniesiono na fasadę szkoły przy ulicy Słowackiego na Jeżycach… Brama znajdowała się u wylotu ulicy Strzeleckiej oraz Garbar
Następny Bastion od południa, Bastion II Brünneck , stał w miejscu gdzie dzisiaj ulica Karmelicka
Brama Wildecka – zaczęto ją budować w 1841 roku między Bastionem II i Bastionem III, brama z najdłuższym i najciemniejszym przejazdem (35m), Prowadził przez nią wylot na południe, na Dolny Śląsk, w 1891 roku dotarła tu komunikacja publiczna, najpierw omnibusy konne a potem tramwaj konny, czerwony z Jeżyc… Rozebrano ją w 1904 roku. Stała na skrzyżowaniu ul. Półwiejskiej /Kościuszki/Krakowska..
Dalej w miejscu gdzie Park Drwęckich znajdował się Bastion III Grolman
Między Bastionem III Grolman i Bastionem IV Columb – Brama Rycerska cztero-przelotowa brama komunikacyjna, ostatnia, z wybudowanych w rdzeniu, bram komunikacyjnych, przebita w 1881-82 roku
Droga z tej bramy (teraz Ulica Towarowa) prowadziła w stronę towarowych bocznic kolejowych dworca kolejowego,(budowę dworca zakończono w 1879 r), Bramę rozebrano w 1906r..
Bastion Colomb – wybudowany w 1854 roku, rozebrany w 1903r i dzisiaj na jego miejscu Collegium Novum UAM, gmach główny Uniwersytetu Ekonomicznego, budynek Dyrekcji Kolei i Izba Rzemieślnicza i trochę parku
W 1998 roku w Parku Marcinkowskiego odkopano trzykondygnacyjny blokhaus należący do tego bastionu, po jego osuszeniu, urządzeniu- teraz to pub „Fort Colombo”…
Obok bastionu IV Brama kolejowa – wykorzystywana do celów wojskowych
W tym miejscu warto wspomnieć o Kaponierze kolejowej zbudowana w 1872 roku – samodzielny obiekt fortyfikacyjny , miała służyć do osłony ogniem linii kolejowych do Torunia i Stargardu Szczecińskiego…w latach 1968 – 1973 na tym miejscu zbudowano rondo im. Mikołaja Kopernika, ale nie udało się zniszczyć wszystkiego, zostało około 340 m/2, pomieszczenia służyły jako magazyny win importowanych. Podobno część ma zostać pokazane ludziom, pomieszczenia mają być wykorzystane… mieszczą się pod rondem Mikołaja Kopernika (Kaponiera)…
Kaponiera wybudowana w 11871 -72 roku przez francuskich jeńców z wojny francusko – pruskiej… dokładnie co w niej będzie zobaczymy…
druga brama między tymi bastionami- IV Colomb i Bastionem V – to Brama Berlińska, zbudowana w latach 1843-49 – główna brama Twierdzy Poznań, znajdowała się w miejscu gdzie dzisiaj skrzyżowania ulicy Kościuszki i Święty Marcin.
Przy Bramie Berlińskiej był punkt poboru akcyzy i podatku miejskiego. Każdego dnia brama była niedostępna dla ruchu przez około 2x 10 minut- maszerowały tędy trzy bataliony grenadierów wracając z ćwiczeń. W 1880 roku przeprowadzono tu linię tramwaju konnego łączącą dworzec ze Starym Rynkiem
Brama miała trzy przeloty, około 30m długości, 5m wysokości i 4m szerokości w środkowym przelocie, po bokach przejścia, po kilku latach okazała się zbyt małą.., przebudowana na czwórprzelotową (dwa przejazdy 4m i dwa przejścia)
Bramę rozebrano w 1901, (nie mogła pomieścić ruchu), jeszcze zanim ogłoszono oficjalna decyzję o zniesieniu twierdzy (wrzesień 1902r), a ulica Święty Marcin została przedłużona do torów
na wprost budynek intendentury wojskowej teraz w jego miejscu stoi dawny dom partii, a teraz w dawnym domu partii Collegium Historicum
to prawie to samo miejsce, prawie…
Dalej już umocnienia Bastionu V Tietzen znajdował się w miejscu gdzie dzisiaj Park Mickiewicza a podobno ramionami sięga pod Collegium Maius i Urząd Wojewódzki (okazało się , że budując zbiornik przeciwpożarowy natrafiono na pozostałości), …
Następna brama – między Bastionem V i Bastionem VI Waldersse to Brama Kundorfska (Królewska), prowadziła na drogę do Obornik i w kierunku Jeżyc…miała tylko jeden przejazd a trzy wejścia, które łączyły się po kilku metrach.. czyli skrywała mało oszustwo w fasadzie,…:)
Rozebrana w 1894 roku
ostatni bastion w umocnieniach poznańskiej poligonalnej twierdzy Bastion VI Waldersee zbudowany w latach 1850 – 1854 , zburzony po 50 latach…
Przestrzeń między Bastionem Waldersee ,umocnieniami lewobrzeżnymi a umocnieniami Fortu Winiary zamykał Nadszaniec Magazynowy z ziemno – wodną Lunetą Ceglaną – Waldersee, wysuniętą na przedpole nadszańca…Nadszaniec „nieregularne dzieło o podwójnym wale (wyższym artyleryjskim)…przed nadszańcem fosa, zapewne wodna,….” Luneta Ceglana: „Ziemno-wodne dzieło o nieregularnym narysie z trzema czołami, otwartą szyją i wodną fosą… na dziedzińcu murowana parterowa reduta ….” W umocnieniach budowano też mniejsze obiekty, były to – cztery wolnostojące prochownie, dwie w forcie Winiary, jedną w Bastionie I i jedna w nadszańcu Katedralnym; pojemność- to około 1000 cetnarów prochu. Wybudowano też dwa laboratoria artyleryjskie – jedno w pośrodku umocnień prawobrzeżnych , a drugie między Bastionem III i IV, później wybudowano jeszcze jedno laboratorium w forcie Winiary, dzisiaj w nim Muzeum Uzbrojenia…
W latach 1876- do 1907 wybudowano zewnętrzny pierścień fortów zewnętrznych, twierdza poligonalna stała się w zasadzie zbędna. Burmistrz Richard Witting zaczął starania o zniesienie twierdzy już 1891 r… ale dopiero podczas wizyty cesarza Wilhelma II w Poznaniu we wrześniu 1902 r oficjalnie twierdza przestała istnieć… i wreszcie Poznań odetchnął, zaczęto budować, dołączyły Wilda, Łazarz, Jeżyce, Górczyn…
Dzisiaj warto sobie wyobrazić jak zamknięty był Poznań , a spacerując ulicą Królowej Jadwigi i Aleją Niepodległości warto cofnąć się w czasie do końca XIX wieku, bo wtedy były to wały, szańce, bastiony… a wydostać się z miasta można było jedynie przez bramy (nocą nie wszystkie otwarte) albo wpław przez Wartę… Teraz, na tym wszystkim, po rozwaleniu, zniwelowaniu ulica Królowej Jadwigi i Aleja Niepodległości, budowle .. parki, zieleń… elementy Poznańskiego Ringu Stubbena powstałego na miejscu pierścienia zburzonych fortyfikacji w roku 1904-1910 r..
Dawna ulica Wałowa – to teraz ul Kościuszki
Na dalszy spacer zapraszam po pozostałościach umocnień Twierdzy fortowej… 🙂