Wzgórze św. Wojciecha
Cmentarz Zasłużonych Wielkopolan
O cmentarzu należało by opowiedzieć w okresie pierwszego listopada, ale ponieważ to odległy czas… a cmentarz leży na Wzgórzu Świętego Wojciecha, spróbuje opowiedzieć o cmentarzu teraz….
To najstarsza z poznańskich nekropoli powstała w roku 1808r jako cmentarz staro farny przeniesiony z okolicy dzisiejszej ul. Wszystkich Świętych. Za założyciela cmentarza uważa się prowizora parafii farnej, Stanisława Kolanowskiego ,
W 1848 roku w obrębie cmentarza powstał, tzw. Przysionek Śmierci, zwany również domem dla pozornie zmarłych. Budowę rozpoczął Edward Raczyńskiego zakończył Roger Raczyński, była to kostnica, czyli miejsce przechowywania zwłok osób, które „bały się być pochowane żywcem”. A wszystko dlatego, że na Winiarach podczas ekshumacji znaleziono kilka szkieletów inaczej ułożonych niż do pochówku, czyli mogły walczyć o wyjście z grobu i zostały pogrzebane na żywca… umarłych kładziono na katafalku w wyłożonych pościelą koszach. Umarłych pilnował dozorca domu, najpierw do palców nóż i rąk wiązał sznurek i do sznurka dzwonki . Dzwonek budził dozorcę a ten lekarza , lekarz reanimował przy pomocy nafty, i spirytusu…. Przedsionek istniał do roku 1852, „pozornie umarli” nie byli zainteresowani…. Pewno zapomnieli co było na Winiarach… W latach osiemdziesiąt XIX wieku zaprzestano pochówków na cmentarzu, z uwagi na przepełnienie cmentarza.
Pozornie pozbawiona nagrobków polana u podnóża wzniesienia stanowi w rzeczywistości masową mogiłę ofiar wielu epidemii cholery z lat 1831-1873.
W sierpniu 1892 roku przeniesiono na cmentarz kolumnę ze statuą Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, przedtem stała na Śródce. Rzeźba o wysokiej wartości, którą w 1771 ufundował pan z Kotlina, Ludwik Roszkowski Zachował się dokument w aktach konsystorza opisujący powód przeniesienia:
Przed klasztorem W. oo. Reformatów przy ulicy idąc na Zawody egzystuje Wizerunek Matki Boskiej z kamienia ciosowego, wzniesiony na kolumnie z tegoż materiału. Kolumna ta w podstawie swej zaczyna się rujnować i łatwo upaść może, dlatego że nie masz funduszu na reperacje równie przez czas jak i złych ludzi poczynionych szkód. Właśnie cmentarz parochialny Stej Maryi Magdaleny został do porządku przyprowadzony, ogrodzeniem opatrzony i upiększony. Front tego cmentarza dotyka do ulicy przedmieścia św. wojciechowskiego i brakuje jedynie do ozdoby zupełnej tegoż, statuy tak pięknej, jak jest wizerunek wymieniony. Zależeć tylko może od łaskawej autoryzacji Prześwietnego Konsystorza, by zezwolić raczył, aby Wizerunek Matki Boskiej wraz z podstawą na cmentarz Kościoła parafialnego został przyprowadzony. Prowizorowie podpisani uzyskali już ustne zapewnienie Księdza Gwardiana z Woźnik, iż ze swej strony przychyla się do uczynionych mu w tym względzie propozycji, a to tym więcej, że bez funduszu na utrzymanie statua ta runie i zniszczeniu podpaść musi
Druga rzeźba o wysokiej wartości, to nagrobek autorstwa Władysława Marcinkowskiego w 1889r. stojący na mogile zmarłej w wieku 20 lat Anieli z Liszkowskich Dembińskiej.
Cmentarz stanowi obecnie zabytek pozwalający podziwiać zmiany zachodzące w sztuce sepulkralnej XIX wieku.
W 1948 roku cmentarz zyskał rangę Cmentarza Zasłużonych Wielkopolan a od 1959 roku pełni również funkcję lapidarium, są tu przenoszone zabytkowe nagrobki z likwidowanych cmentarzy … W 1959 na cmentarz przeniesiono szczątki 79 osób z likwidowanego cmentarza parafii św. Marcina .
To tu miejsce swego spoczynku znalazło wielu zasłużonych obywateli Poznania i Wielkopolski – powstańców, naukowców, lekarzy, rzemieślników, działaczy społecznych. Wyżej pomniki byłych prezydentów miasta, na pierwszym planie Wojciecha Szczęsnego Kaczmarka…
I widoczny w prześwicie grób i pomnik Jarogniewa Drwęskiego
Grób Cyryla Ratajskiego (ur. 3 marca 1875, zm. 19 października 1942) polski polityk, prezydent Poznania, minister spraw wewnętrznych w rządzie Władysława Grabskiego, zmarł w Warszawie, po ekshumacji spoczął ostatecznie 3 sierpnia 1963 na tym cmentarzu
W latach powojennych cmentarz ulegał stopniowej dewastacji. W 1961 roku uznano go obiektem zabytkowym, w całości podległym opiece konserwatorskiej, jednak sytuacja nie uległa zmianie – nadal niszczono nagrobki. Od 1971 roku cmentarz stał się własnością Skarbu Państwa. W połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku rozpoczęto renowacje nagrobków. Kilka lat później, w 1981 r. uporządkowano drogi i założono oświetlenie. Obecnie cmentarz jest objęty całodobowym nadzorem, a zwiedzać go można w godzinach od 10 do 18. Często odwiedzają go wycieczki młodzieży szkolnej, jako miejsce ściśle związane z historią Poznania.
Grób Stanisława Mikołajczaka zmarłego na emigracji w Waszyngtonie. W 2000 zostały sprowadzone jego prochy do Polski. Został pochowany na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan
Na cmentarzu znajdują się m.in. groby byłych prezydentów miasta – pokazane wyżej, wybitnych lekarzy, m.in. Ludwika Gąsiorowskiego (1807-63), Tomasza Drobnika (1858-1901), Bolesława Krysiewicza (1862-1932) i Ireneusza Wierzejewskiego (1881-1930), naukowców, m.in. filologa Bolesława Erzepkiego (1852-1932), historyka Józefa Łukaszewicza (1799-1873) i botanika Józefa Paczoskiego (1864-1942). Spoczywają tu znani artyści, m.in. pianista i kompozytor Raul Koczalski (1885-1948), aktorka Nuna Młodziejowska – Szczurkiewiczowa (1875-1933) i rzeźbiarz Władysław Marcinkowski.
Znajdują się tu również grób Marcelego Mottego,
(kwatera Mottych)
Hipolit Cegielski (1813-1868) – na cmentarzu jest symboliczny nagrobek a jest w nim tylko garść ziemi z miejsca gdzie prawdopodobnie był jego grób, tj cmentarza świętomarcińskiego, grób się nie zachował
Nagrobek pierwszego dowódcy powstania wielkopolskiego gen. Stanisława Taczaka (1874-1960).
Ale też nagrobek Franciszka Dobrowolskiego – dyrektor teatru od 1883r , redaktor „Dziennika Poznańskiego”
„Portiernia”
30 września 2006 r. przy Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu Św. Wojciecha postawiono Głaz granitowy 17,1 ton wysoki 2,8m … Głaz Pamięci Prekursorów Turystyki i Krajoznawstwa w Poznaniu .
