Spacerem po Kórniku – 13 – Arboretum Kórnickie cd

4/10 - (1 vote)

Czasy Zamojskich

W 1880 roku po śmierci Jana Działyńskiego, spadkobiercą Kórnika został Władysław Zamojski (1855-1924). Zamojski powiększył swój majątek nabywając na słynnej licytacji dobra zakopiańskie, a wraz z nimi 5462 ha lasu tatrzańskiego (Nowak 1986). Nowy właściciel przybył do Kórnika w 1881 roku, po podróży dookoła świata.

kórnik 14.11..15 062
Wrażenia i obserwacje z tej podróży, a także zamiłowania przyrodnicze wpłynęły niewątpliwie na podjęcie przez Zamoyskiego myśli o kontynuacji niedokończonego dzieła przodków czyli przyszłej leśnej placówki naukowej. Miał w swych rękach okazałe kompleksy leśne na nizinach i w górach, miał bogatą kolekcję egzotycznych gatunków drzew i krzewów w Ogrodach Kórnickich, zgromadzoną przez dziada i wuja – Tytusa i Jana Działyńskich. Zamojski rozpoczął konsultacje z wieloma wybitnymi uczonymi-przyrodnikami (Stanisław Sokołowski, Władysław Szafer, Leon Marchlewski). Organizuje w 1908 r. w Kórniku kursy szkoleniowe dla borowych, sam uczestniczy w takim kursie (1911r). Kursy dla borowych odbywały się w Kórniku do lat 30. Władysław Zamoyski przed śmiercią przekazał majątek Zamojskich położony w Wielkopolsce (dobra kórnickie wraz z zamkiem, z bezcennymi zbiorami muzealnymi, biblioteką, parkiem) i Zakopanem o obszarze 19,661 ha. narodowi polskiemu, tworząc Fundację „Zakłady Kórnickie” (nazywana także Fundacją Zamoyskich).–

vlcsnap-2013-12-15-16h49m16s60 Kopia

Fundacja – Zakłady Kórnickie została powołana, już po śmierci Zamojskiego, przez Sejm II Rzeczpospolitej 30 lipca 1925 – z dotacji patriotycznych rodów Zamoyskich i Działyńskich. Kolekcja dendrologiczna miała służyć według woli fundatora badaniom naukowym dla leśnictwa i ogrodnictwa.
Powyższa Ustawa o Fundacji Zamojskich pkt. 6 art.2 potwierdzała i formuje cele przyszłej placówki naukowej: „Założenie i utrzymanie Zakładu badania, tak na stokach gór, jak i na równinach, wszystkiego, co wchodzi w zakres hodowli życia, ochrony i należytego wyzyskania wszelkiego rodzaju drzew, tak w kraju istniejących, jak zagranicznych, mogących się krajowi zdać, leśnych, ogrodowych, użytkowych, owocowych i ozdobnych, ich drewna, owoców, liści, soków. Piecza nad ogrodami Kórnickimi”. Postanowienie to wzbudziło ogromne uznanie przyrodniczych środowisk naukowych. Stanisław Sokołowski pisze w 1924 roku: „(.. punkt 6 statutu ma niepospolitą doniosłość. Powstanie bowiem zakład dla badań naukowych z działu leśnictwa i dendrologji, w najobszerniejszym znaczeniu, zakład, w którym ześrodkowaną będzie praca naukowa i badawcza z tej dziedziny. W ten sposób stworzona została realna podstawa dla doświadczalnictwa leśnego i dendrologicznego …)”

Za czasów  Zamojskich posadzono Aleję Generałowej Zamoyskiej

1e Aleja lipowa Zamojskiej

1h Aleja lipowa Zamojskiej

Początki myśli o instytucji naukowej
Od 1926 r. „Ogrodami Kórnickimi”, bo tak wówczas nazywano park, szkółki i sady, kierował Antoni Wróblewski, wybitny dendrolog, ogrodnik i botanik. Odbudował on w krótkim czasie zaniedbany park i zgromadził kolekcję drzew i krzewów, która przed II wojną światową liczyła 3000 gatunków i odmian i wszystko to udokumentował.

arb 031 Kopia

Już w pierwszym okresie Wróblewski zabiegał o zorganizowanie w Kórniku zakładu naukowego, który zajmowałby się badaniem drzew i krzewów. W dniu 1 lipca 1933 roku został utworzony Zakład Badania Drzew i Lasu. Mimo zaprojektowania struktur nowego Zakładu, z różnych powodów (przede wszystkim kłopotów finansowych Fundacji), tylko Dział Dendrologii i Pomologii podjął realizację swoich zadań naukowych. W okresie między wojennym piecze nad Arboretum i nad Zakładem sprawował Antoni Wróblewski. W 1936 roku nakładem Fundacji rozpoczęto wydawanie czasopisma „Wiadomości z Ogrodów Kórnickich”.

ryc12
Działalność Zakładu została zakłócona przez II wojnę światową. Niemcy w Kórniku lokowali kolekcje dendrologiczne rabowane w okupowanej Rosji, wśród nich znalazła się kolekcja odmian wyhodowanych przez słynnego ogrodnika rosyjskiego Iwana Miczurina. Do 1942 roku prace były w miarę uporządkowane (dyrektorem był jeszcze Antoni Wróblewski), natomiast lata następne niemieckich rządów przyniosły wiele strat. Antoni Wróblewski pracował jako robotnik do swojej śmierci w 1944 rok.
Jeszcze przed zakończeniem wojny dekretem nowych władz komunistycznych z 12 grudnia 1944 r. odebrano Fundacji Kórnickiej lasy, pozbawiając ją ponad 60% dochodów. 1 marca 1945 roku kierownictwo objął inż. Stefan Białobok, któremu dzięki informacji o kolekcji Miczurina, udało się uratować drzewa i krzewy przed dewastacją ze strony stacjonującego na terenie parku oddziału Armii Czerwonej.
W 1952 r. ówczesny Zakład Dendrologii i Pomologii został przejęty przez Polską Akademię Nauk. Powierzchnia arboretum została powiększona do 5o ha, powiększono kolekcje roślin głównie krzewów ozdobnych (różaneczniki, wrzosy i wrzośce, jabłonie, bzy-lilaki, karłowate odmiany świerków). W Arboretum Kórnickim rosną wspaniałe okazy rzadkich drzew i krzewów oraz liczne stare drzewa krajowe. Najstarsze drzewa to stare liczące ponad 300 lat lipy przy głównej Alei Lipowej, do 2013roku przy fosie stał potężny ponad 270 letni buk, wysoki na 28 metrów, w obwodzie 610 cm, niestety zgnilizna i martwica zrobiły swoje, w jego miejscu posadzony młody buk   „Tytus”,

2 013

ciekawą aleją jest 120 letnia „Aleja Generałowej Zamojskiej” (matka fundatora – Władysława Zamoyskiego) z gęsto posadzonych lip (pokazana wyżej). Na uwagę zasługują stare drzewa 120- 150 letnie sadzone przez Działyńskich Tytusa i Jana: czarne orzechy, miłorzęby, cypryśniki błotne, magnolie drzewiaste, platany, jodły greckie, sekwoje….

2a miłorząb dwuklapowy Kopia

Zapraszam na następny spacer po ścieżkach  kórnickiego arboretum  tym razem z przewodnikami w ramach imprez cyklicznych… i nie tylko

Dodaj komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.