Kórnik – historia
Pierwsze wzmianki o mieście Kórnik pochodzą z XII w. Wówczas miejscowość była osadą wiejską pod władzą rodu Górków – możnowładców wielkopolskich. W 1426r. Mikołaj Górka zarządził budowę murowanego pałacu zlokalizowanego na otoczonej fosą bagiennej wyspie. Łukasz Górka ok. 1437r. zlecił budowę kościoła parafialnego a po 1552 r odziedziczony majątek kórnicki przekształcił w swoją siedzibę rodową.
Około roku 1450 miasto ulokowano na prawie magdeburskim. Herb miasta (czerwona brama forteczna z trzema basztami) wskazuje, że Kórnik był miastem obwarowanym. Do końca XVIII wieku Kórnik posiadał dwie bramy – północną (Poznańską) i południową, (Bnińską lub Średzką). Ówczesny plan Kórnika niewiele różnił się od dzisiejszego. Ulica zachodnia biegła bliżej jeziora i rozszerzała się ku południowi w wydłużony rynek. Przez miasto przebiegały dwie równoległe ulice, które schodziły się na krańcach miasta po stronie północnej i południowej. Centrum miasta stanowił rynek z ratuszem, waga miejska i dom pasterski, wzdłuż ulic stały drewniane domy mieszkalne, a za nimi zabudowania gospodarcze. W XVI wieku Kórnik stał się ważnym ośrodkiem dla Górków. W mieście rozwinęło się rzemiosło. Prawdopodobnie czynna była odlewnia metali. Świadczą o tym dwa przechowywane w zamku bloki mosiężne do podnoszenia mostu zwodzonego z polskim napisem „Uliano w Kurniku 1568”. Po bezpotomnej śmierci Stanisława Górki w 1592 r majątek przeszedł w posiadanie jego siostrzeńców Nałęczów Czarnkowskich, a w 1610 r. został sprzedany przez Andrzeja Czarnkowskiego Zygmuntowi Grudzińskiemu. W rekach Grudzińskich był do 1676 r. do czasu sprzedaży majątku Zygmuntowi Działyńskiemu. W rodzinie Działyńskich pozostał Kórnik przez dwa stulecia.
Kórnik za czasów Teofili z Działyńskich Szołdrskiej Potulickiej
W latach dwudziestych XVIII wieku właścicielką Kórnika została córka Zygmunta Działyńskiego Teofila. Mimo młodego wieku i nie mogąc liczyć na swoich dwóch mężów Stefana Szołdrskiego starostę łęczyckiego, który zmarł 1737 r (pięć lat po ślubie) i Aleksandra Potulickiego starostę borzechowskiego (z nim rozwiodła się w 1754 r.) znakomicie poradziła sobie z prowadzeniem majątku i krótkim czasie zadbała o jego odbudowę i doprowadziła Kórnik i Bnin do rozkwitu, zamek zaś uczyniła prawdziwie pańską rezydencją..
Osiągnęła to, między innymi sprowadzając do dóbr kórnickich Niemców w ramach osadnictwa „olęderskiego”, powstały nowe miejscowości np. Olędry Czmońskie , Olędry Radzewskie, Olędry Błażejewskie, Olędry Zwolskie, Olędry Borowskie (w Bibliotece Kórnickiej zachowały się trzy dość rzadkie mapy z nadaniami ziemi dla Olędrów). Zachowały się też resztki cmentarzy osadników np w Błażejewku.
W jej majętnościach mieszkali Polacy, Niemcy, Żydzi (gmina żydowska posiadała w Kórniku synagogę i szkołę żydowską). Już w 1740 r. pańszczyznę w swoim majątku częściowo zastąpiła czynszami dzierżawnymi. Znana była także jako propagatorka rzemiosła w Kórniku; miała swoje „fabryki”, „załatwiała” mieszczanom kórnickim zwolnienie z podatków po pożarze Kórnika… Za czasów Teofilii z Działyńskich „Białej Damy” był niesłychany ruch budowlany – budowano, remontowano i modernizowano większe obiekty jak zamek, ratusz, kościół, wagę miejska, jatki, gościńce, po pożarze w 1752 powstała nowa bóżnica, kościół katolicki przebudowano stylu barokowym, w Bninie powstał nowy kościół protestancki, powstawały nowe domy… Teofila Działyńska była osobą niezwykłą, pierwsza kórnicka business women i to bogatą, posiadała: miasto Kórnik z zamkiem i folwarkami, Bnin z przedmieściami ponad 40 wsi i wielkie połacie leśne dochodzące aż do południa Poznania. Działanie kórnickiej „Rzędziochy” – tak nazywali Teofilę z Działyńskich Szołdrską Potulicką, sprawiło, że Kórnik stał się miastem znacznie większym i znaczniejszym od pobliskich Śremu i Środy. Zmarła w 1790 roku pozostawiając cały majątek jedynemu synowi z pierwszego małżeństwa Feliksowi Szołdrskiemu (zmarł on bezpotomnie w 1796 roku).
Zapraszam na dalszy spacer po Kórniku z Działyńskimi