Twierdza Poznań -„Festung Posen” –pozostałości fortu Winiary
Do tej pory moje spacery były jakby w zamkniętym terenie. Był Ostrów Tumski, najstarsza część Poznania, pokazany w części moich spacerów, tereny zamknięte wodą, bo Ostrów Tumski to wyspa, dalej spacery wewnątrz murów średniowiecznego miasta lokacyjnego, czyli starego Poznania z ratuszem, Starym Rynkiem i ulicami wokół, Prusacy po 1793 roku nakazali rozebranie tych murów, do dzisiaj zostało ino trochę, pokazanych podczas spaceru po ich pozostałościach.
Od roku 1828 znowu zaczęto obmurować Poznań czyniąc go twierdzą i to jedną z największych tego typu w Europie. Otoczenie miasta fortyfikacjami na wiele lat ograniczyło jego rozwój terytorialny.
Centralnym fortem w strukturze umocnień poligonalnych Twierdzy Poznań (Festung Posen) był Fort Winiary czyli Cytadela na Wzgórzu Winiary. W połowie XIX wieku zaborcze władze pruskie przekształciły Poznań w twierdzę (obok Koblencji, Poznań był największym miastem-twierdzą w państwie pruskim). a fort Winiary był największym fortem artyleryjskim w Europie,..
Przed budową były na wzgórzu winnice, była też wioska Winiary i Bonin…Pierwszą łopatę pod budowę fortu wbito z rozkazu Fryderyka Wilhelma III dnia 24 kwietnia 1828 roku przenosząc wioski… na teren gdzie dzisiaj Winiary Osiedle. Z tych czasów, miedzy blokami można zobaczyć kilka kapliczki. Ponieważ w miejscu gdzie powstała nowa wioska nie było kościoła mieszkańcy budowali kapliczki, podobne jak ta z 1833roku…
i budowano fort nie licząc się z kosztami (3 miliony 500 tysięcy talarów), uruchomiono nowe cegielnie na Przepadku (nad Wierzbakiem), na Ratajach, w Żabikowie, cegły transportowano koleją konną, kamień transportowano Wartą, …. majstrów ściągano z Magdeburga, Szczecina, Wrocławia…. budowę kończono do 1842 roku budując przeciwskarpy i fosy..
Cytadelę otoczono fosą głęboka 7 m, szeroka 6 – 32 m, a obszar to około 100 ha. Wokół prowadziła kryta droga na stoku bojowym…Fort górował nad miastem, zapewniając kontrolę nad całą okolicą
Podczas I wojny światowej Fort Winiary był poza zasięgiem wojny. W 1918 roku załoga to 800 ludzi w tym 50 Polaków. Po wybuchu Powstania Wielkopolskiego Polakom udało się szybko opanować Cytadelę i zmusić załogę niemiecką do kapitulacji bez walki. W czasie II wojny światowej fort był więzieniem dla jeńców wojennych – najpierw polskich, potem brytyjskich i radzieckich…
Cytadela była ostatnim punktem oporu kilkudziesięciotysięcznej załogi Niemców, zdobyto ją po ciężkich walkach 23 lutego 1945 roku. Walki trwały pięć dni zginęło w nich kilkuset żołnierzy radzieckich i około 100 mieszkańców Poznania. Fort zniszczony szczególnie reduta koszarowa….
Po wojnie podjęto decyzję o rozbiórce fortu. I rozebrano a z cegły odbudowywano Warszawę, Poznań też, w (Poznaniu Dębiec, Chociszewskiego). Cegły z takimi znakami można tam spotkać..
Od 1962 roku zaczęto na Cytadeli budować park „Park Pomnik Przyjaźni i Braterstwa Broni Polsko Radzieckiej”, teraz Park Cytadela. Ocalałe fragmenty murów, umocnień wpisano do rejestru zabytków….Najpierw postaram się pokazać niektóre zachowane i ciekawe miejsca…. a sam park zostawię na potem… na początek na zachód od głównego wejścia do parku, od pomnika kiedyś z gwiazdą,
Wejście do fortu było w innym miejscu, bardziej na wschód, trochę śladu zostało, trochę pokażę później,
a teraz pozostałości Reduty I wraz fosą,
fosa
i Reduta II
obok magazyn prochu
Rawelin I
szpic rawelinu I
za tym otworem ( wyżej) zbyt dużo miejsca nie ma, podobnie jak w Bastionie I Johann (niżej)….. bo tu rozebrany tylko mur przedni.. Ten Bastion był usytuowany między rawelinem I i II (rawelin II to dzisiaj rosarium)
drzewa rozsadzają mury bastionu
Teraz powinien być Rawelin II, ale w miejscu gdzie był urządzono rosarium , wywieziono górę ziemi , i jeszcze zagłębiono na staw… bo rawelin to góry ziemi … rawelinu nie ma… rosarium jest… ale warto sobie wyobrazić wielkość tego obiektu bojowego patrząc na rosarium…
dalej między rosarium i Bramą Polną pozostałości Bastionu II – Leopold
Brama Polna (Północna) – tędy kiedyś jeździła kolejka wąskotorowa do Biedruska na poligon
widok od zewnątrz fortu
fosa przy Bramie Polnej
dalej rawelin III
Pozostałości wałów ziemnych, pozostałości fosy, murów fosy
między rawelinami III i IV pozostałości Bastionu III – Ludwig
Dalej rawelin IV trochę na północny wschód od amfiteatru, …ale ….niewiele zobaczyłem…
Chyba czubek tego rawelinu IV Ale nie do końca jestem pewien…
pozostałości reduty III
reduta IV w miejscu gdzie teraz Tarasy Cytadeli
obok schron sanitarny
zachowana estakada i kazamaty estakady Wielkiej Śluzy (kilkadziesiąt kazamat ze strzelnicami dla broni ręcznej) , prowadziła od Wielkiej Śluzy do fortu
mieszkaniec kamazat pozuje, za piwko…..:)
ponieważ estakada prowadzi do Wielkiej Śluzy – dwa słowa o Wielkiej Śluzie. … wybudowana w 1832 roku – był to most 19m szeroki 82 m długi, dwanaście przęseł po 5 m, z trzema rzędami zastaw… to wszystko bronione .. na moście 12 kazamat , mur strzelecki,… Śluza była osłaniana przez przyczółek mostowy (fort Roona). Fort Roon, pozostałość po nim reduta fortu znajduje się na terenie elektrociepłowni Garbary. (bez dostępu).
Śluza została zburzona w roku 1924, gdy zdano sobie sprawę jak wielkie zagrożenie powodziowe niesie ze sobą, na przęsłach zatrzymywała się kra…. zostało się ino niewiele
Od estakady Wielkiej Śluzy powinien zacząć się właściwy fort, czyli śródszaniec, czyli „Kernwerk”, na tym placu… niestety rozebrany, cegła w Warszawie i niektórych budynkach Poznania,
pozostał się jeno kawałek głównego wejście do fortu Winiary
i jako pomnika „Saperów” podpora mostu
Po drugiej strony Reduty Koszarowej (której już nie ma) Estakada Małej Śluzy z pozostałościami fosy Reduty Koszarowej
pozostałości fosy reduty koszarowej
Estakada Małej Śluzy
Prawdopodobnie w kazamatach Małej Śluzy więziono polskich spiskowców po powstaniach 1846, 1848 i 1863 r. (m.in. Ludwika Mierosławskiego, Władysława Niegolewskiego, Walentego Stefańskiego, Tytusa Działyńskiego czy Jakuba Krauthofera), tu też przebywali jeńcy wojenni po zwycięskich dla Prus wojnach z Danią (1864), Au-strią (1866) i Francją (1870-71).
W celu upamiętnienia bohaterstwa żołnierzy polskich na murze przeciwskarpy powieszono tablice pamiątkowe, dzisiaj wisi ich czternaście…
31 sierpnia 1982 roku we wnętrzu korytarza kazamatowego otwarto ekspozycję stałą Muzeum Armii „Poznań”,
Estakada prowadziła do Małej Śluzy – jaz zbudowany w 1832 – 1837 na rzeczce Wierzbak, miała 75 m … obok śluzy wybudowano fort Hake (Świętego Wojciecha), którego zadaniem była obrona jazu
Fort Hake, Mała Śluza oraz brama Cmentarna wedle rysunku J.Minutolego (ze zbiorów WBC)
Mała Śluza i fort Hake, zwany też Fortem św. Wojciecha, znajdowały się w miejscu gdzie dzisiaj parking przy ulicy Na Podgórniku, w 2008 harcerze miłośnicy fortyfikacji odkryli pozostałości dużego przepustu… ale teraz zasypano i jest parking…
Dawny schron amunicyjny – teraz od lat 60 XX wieku – Muzeum Militarium
wewnątrz schronu muzeum (więcej o tych muzeach potem
Zapraszam na następny spacer po Parku Cytadela …..